Jaki ptak widnieje w godle Polski? To skomplikowane
Nie od dziś trwają dyskusje na temat tego, jaki ptak widnieje w godle Polski. Wiele osób kieruje się mylnym przeświadczeniem, że zwierzęciem reprezentującym Polaków jest orzeł w koronie. Koncepcji jest kilka i okazuje się, że udzielenie prawidłowej odpowiedzi jest bardziej skomplikowane, niż mogłoby się wydawać. Który z ptaków był pierwowzorem orła białego?
Święto Niepodległości obchodzone 11 listopada to doskonała okazja, aby bliżej przyjrzeć się symbolom narodowym, w których skład wchodzi godło. Już od najmłodszych lat jesteśmy nauczani w szkołach, że jest nim orzeł biały w koronie na czerwonym tle. Czy aby na pewno? Okazuje się, że taksonomia tego legendarnego stworzenia może zaskoczyć wielu Polaków.
Ptak w godle Polski to nie orzeł?
„Kto ty jesteś? Polak mały. Jaki znak twój? Orzeł biały" - słów tego wierszyka nie trzeba zapewne nikomu przypominać. Wizerunek silnego ptaka drapieżnego w polskim godle państwowym oraz na rewersie złotówki wzbudza w nas uczucie patriotyzmu, aczkolwiek wg aktualnie obowiązującej systematyki birkut, zwany popularnie orłem bielikiem, w istocie wcale nie jest orłem. Poniektórzy ornitolodzy wyrzucają go poza nawias tej grupy gatunków.
Zacznijmy jednak od początku, a więc genezy polskiego godła narodowego. Istnieją dwie teorie, które opowiadają o wyborze birkuta na reprezentanta Polski. Jedna z nich to doskonale wszystkim znana legenda o Lechu, który założył państwo Polan. Mówi ona, że w okolicach Poznania napotkał skupisko orlich gniazd, co przyczyniło się do powstania Gniezna. Druga natomiast sięga jeszcze dalej w przeszłość i nawiązuje do orła jako symbolu siły i odwagi w mitologii greckiej. Słowianie wierzyli, że kolor biały świadczy o boskim pochodzeniu danej istoty, dlatego też orzeł bielik znajdował się w herbie dynastii Piastów, a król Przemysł II uznał go za symbol państwa polskiego.
Godło Rzeczpospolitej zostało stworzone w dwudziestoleciu międzywojennym przez profesora Zygmunta Kamińskiego. Choć w PRL-u stracił koronę, na jego dumną głowę powróciła ona w 1989 roku. Ustawa zarządza, że ptak jest biały, a głowę zwróconą w prawo dumnie zdobi złota korona. Ponadto powinien być zawsze prezentowany z rozwiniętymi skrzydłami, z dziobem i szponami złotymi, umieszczony w czerwonym polu tarczy.
Czym jest pierwszy ptak Rzeczpospolitej?
Skoro już kwestie formalne wyboru godła zostały wyjaśnione, czas przejść do konkretnych informacji na ten samego zwierzęcia. Tutaj bowiem pojawia się największy kłopot, bo... bielik wcale nie jest orłem. Kontrowersji w systematyce wokół bielika jest bardzo wiele, czego dowodem jest nieprzerwanie tocząca się dyskusja, czy powinno odebrać się bielikowi jego orli rodowód. Bielik zwyczajny, zwany też birkutem (Haliaeetus albicilla) to duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, tak więc bielik sam w sobie nie jest orłem. Jego nazwa odnosi się do białej barwy piór ogona. Im osobnik jest starszy tym, zgodnie ze swoją nazwą, płowieje. Warto również wiedzieć, że bieliki są większe od orła przedniego, ale mniejsze od bielika amerykańskiego, który ma śnieżnobiałą głowę. Część osób jednak uważa, że na godle widnieje ptak podobny do orlika krzykliwego, orła przedniego bądź rybołowa.
Bielik to obecnie najpospolitszy gatunek w Wielkopolsce wśród ptaków szponiastych podlegających ochronie strefowej, a jeszcze na początku XX w. był w Polsce na krawędzi wymarcia. Za sprawą efektywnych działań ochronnych w ciągu ostatniego wieku jego populacja wzrosła 25-krotnie, w tym dwukrotnie w ciągu ostatniego dziesięciolecia.
Niezależnie od tego, który gatunek widnieje w godle Polski, nie ulega wątpliwości, że polski król przestworzy przez wieki był inspiracją dla setek pokoleń i we wszystkich państwach należy mu się ścisła ochrona.
Dołącz do nas
Jeśli chcesz przedstawić nam swojego pupila lub masz ciekawą historię związaną ze zwierzęciem do opowiedzenia, napisz do nas na [email protected]. Pamiętaj też o dołączeniu do naszej grupy na Facebooku, gdzie możesz spotkać innych miłośników zwierząt - Kochamy Zwierzęta. Bądź z nami!
źródło: national-geographic.pl, sip.lex.pl, lasy.gov.pl
