Owczarek szkocki: wierny i spektakularny

Owczarek szkocki – historia rasy

Owczarek szkocki, czyli collie, to pies pasterski, wyhodowany do pilnowania owiec i bydła na smaganych wichrem wzgórzach Szkocji. Pies musiał być inteligentny i wytrzymały, by pilnować stad w trudnych warunkach. Nazwa collie prawdopodobnie wywodzi się z języka gaelickiego lub narzeczy anglo-saskich i może oznaczać – nie wiadomo na pewno – kolor czarny (od umaszczenia psa lub owiec), rodzaj owcy (czarnej właśnie), rodzaj obroży lub po prostu psa.

Owczarek szkocki występuje w dwóch odmianach: długowłosej (ang. rough [coated] collie) i krótkowłosej (ang. smooth [coated] collie). Przez Międzynarodową Federację Kynologiczną (FCI) odmiany te uznawane są za osobne rasy, z kolei w USA i Kanadzie uznaje się je za warianty tego samego owczarka szkockiego.

Owczarek szkocki długowłosy

Wywodzi się od szkockich psów pasterskich, krzyżowanych prawdopodobnie z seterami i borzojami, po których odziedziczył wydłużoną kufę. Rasa zadebiutowała na wystawie psów w Birmingham w 1860 r. Długowłose owczarki szkockie miały wówczas umaszczenie czarne lub czarno-białe i dopiero na początku lat 70. XIX w. uznanie zyskało bardziej typowe dziś umaszczenie śniade i marmurkowe. Psy były też wyższe i najwyraźniej mocniejsze od współczesnych. Pierwszy standard rasy ogłoszono w 1881 r. Od lat 60. XX w. hodowcy dążyli do nadania owczarkom szkockim długowłosym rozmiaru nieco bardziej pasującego do domów i mieszkań oraz łagodniejszego charakteru.

Owczarek szkocki krótkowłosy

Ta rasa wywodzi się od owczarków szkockich długowłosych, a konkretniej od krótkowłosego szczeniaka, urodzonego w 1873 r. Owczarki szkockie krótkowłose mają ten sam charakter, a nawet takie samo umaszczenie, jak owczarki szkocki długowłose. Rasa zyskała popularność dzięki królowej Wiktorii, która szczególnie je sobie upodobała. Odpowiadając na zachęty monarchini, brytyjscy hodowcy zaczęli przystosowywać owczarka szkockiego krótkowłosego raczej do pełnienia funkcji psa domowego, sportowego i wystawowego niż pasterskiego, którym pierwotnie miał być.

Współcześnie owczarek szkocki collie nie jest już wykorzystywany w Wielkiej Brytanii jako pies pasterski – w pilnowaniu stad zastąpił go niezwykle bystry border collie. Owczarki szkockie nadal jednak wykorzystuje się do wykonywania tej pracy w niektórych innych krajach Europy i w Stanach Zjednoczonych.

W Polsce owczarki szkockie pojawiły się już w latach 20. XX w., ale planową hodowlę, w dość ograniczonym zresztą zakresie, rozpoczęto po II wojnie światowej.

Jak wygląda owczarek szkocki?

Owczarek szkocki krótko- i długowłosy to średniej wielkości pies pasterski w typie wilkowatym. Dorasta do 61 cm wysokości w kłębie i osiąga masę ok. 30 kg.

Sylwetka psa jest prostokątna, grzbiet prosty. Głowa ma kształt łagodnego klina i jest dość wąska, kufa powinna być wydłużona, z łagodnym stopem. Oczy psa mają kształt migdałów, ustawione są nieco skośnie. Uszy są trójkątne, sterczące do góry, ale mniej więcej w dwóch trzecich wysokości opadają do przodu. Efekt ten nie jest do końca naturalny, osiąga się go, oklejając szczeniętom małżowiny specjalną taśmą. Ogon owczarka szkockiego jest dość długi, porośnięty gęstym futrem i zwisający, z rzadka unoszony nieco, ale nigdy ponad linię grzbietu.

Sierść owczarków szkockich składa się z gęstego podszerstka i włosa okrywowego różnej długości – w zależności od rasy czy odmiany psa. U wszystkich owczarków szkockich dwie warstwy sierści stanowią skuteczną ochronę przed deszczem i chłodem.

Włos okrywowy owczarka szkockiego długowłosego tworzy spektakularną grzywę na szyi psa, pióra na przednich łapach i portki na tylnych, a także puszystą kitę na ogonie.

Włos okrywowy owczarka szkockiego krótkowłosego ma od 2,5 do 5 cm długości, nieco dłuższy bywa na szyi, tworząc niezbyt gęstą grzywę, oraz na tylnej stronie ud.

Umaszczenie obu ras owczarków jest zasadniczo takie samo. Może być śniade (w różnych odcieniach i z białą grzywą), tricolor (czarne z białą grzywą i podpalaniem na kufie, nad oczami, na piersi i brzuchu), oraz marmurkowe (czyli blue-merle – szata srebrno-niebieska o przenikającym rysunku z podpaleniem na pysku i łapach). U psów w umaszczeniu marmurkowym oczy mogą być niebieskie, u wszystkich innych są brązowe.

Większość organizacji kynologicznych nie uznaje białych owczarków szkockich ani wariantu śniado-marmurkowego, choć oba te typy umaszczenia uchodzą za standardowe w USA.

Jaki charakter ma owczarek szkocki?

Owczarek szkocki, niezależnie od rasy czy odmiany, to energiczny pies, skory do pracy i zabawy, zwłaszcza harców na łonie natury najlepiej w czasie długich wycieczek na pola czy łąki. Jest bardzo inteligentny, więc szybko się uczy i może opanować wiele umiejętności. Owczarek szkocki przywiązuje się szczególnie do swego pana, ale okazuje uczucia całej rodzinie. Jest z reguły bardzo towarzyski i nie powinien zostawać sam na zbyt długo. Wobec obcych jest nieufny, niemal nigdy jednak nie okazuje agresji, chyba że w sytuacjach skrajnych, gdy uważa, że jego pan jest zagrożony.

Owczarki szkockie to dobrzy towarzysze zabaw dla dzieci, łatwo też dogadują się z innymi zwierzętami. Charakter psa zależy jednak w ogromnej mierze od jego wczesnego wychowania i odpowiedniej socjalizacji.

Już w pierwszych miesiącach życia szczeniak owczarka szkockiego powinien poznać swoje miejsce w rodzinnej hierarchii i zasady panujące w domu. Im więcej sytuacji, osób, zwierząt, dźwięków i zapachów pozna owczarek szkocki w tym najwcześniejszym okresie życia, tym lepiej będzie sobie z nimi radził jako dorosły pies.

Wczesny trening owczarka szkockiego powinien objąć nauczenie go reagowania na swoje imię i podstawowe komendy. Pies powinien też zostać przyzwyczajony do zabiegów pielęgnacyjnych, którym będzie poddawany przez całe życie, jak czesanie, kąpanie, mycie zębów i uszu. Powinien też przyzwyczaić się do chodzenia na smyczy i w kagańcu. Owczarki szkockie bywają bardzo głośne – uwielbiają szczekać z sensem i bez sensu – więc nie od rzeczy będzie nauczenie psa szczekania tylko w odpowiednich sytuacjach, za co szczególnie wdzięczni będą sąsiedzi z bloku.

Trenując psa, należy wydawać mu jasne komendy i nagradzać go za każdym razem, gdy zachowa się odpowiednio. Nagrodą może być pochwała, pieszczota, chwila zabawy lub smakołyk. Trenując psa, trzeba wykazać się cierpliwością i łagodną stanowczością. Nie wolno dopuścić, by to szczeniak przejął kontrolę nad treningiem, nie wolno też jednak krzyczeć na psa (owczarki szkockie mają wrażliwą psychikę), jeśli jest nieposłuszny, ani dopuścić, by trening go znudził. Najlepsze wyniki osiąga się najczęściej w czasie niedługich, urozmaiconych sesji ćwiczeniowych.

Jeśli nie masz czasu na samodzielne szkolenie owczarka szkockiego, możesz powierzyć jego wychowanie profesjonalnemu trenerowi lub opiekunom z psiego przedszkola. W psim przedszkolu szczeniak może się do woli socjalizować z innymi psami i uczyć niezbędnych umiejętności we własnym tempie, pod okiem profesjonalnych opiekunów.

Po zakończeniu podstawowego treningu można dalej uczyć psa nowych sztuczek lub zacząć z nim trening pracy albo sportu. Owczarek szkocki dobrze sprawdza się w roli stróża i psa pasterskiego, do której pierwotnie był hodowany. Może też brać udział w psich konkurencjach sportowych, zwłaszcza tych wymagających sprawności, np. agility (bieg przez tor przeszkód za komendami pana) lub łapanie frisbee. Owczarki szkockie trenuje się także na psy ratownicze, terapeutyczne i na przewodników dla niewidomych.

Nawet jeśli nie planujesz wystawiać psa do żadnych zawodów sportowych ani prac, trening to dla niego dobra zabawa i okazja do spędzenia czasu ze swym panem.

Co je owczarek szkocki?

Owczarek szkocki powinien dostawać wysokiej jakości karmę dla psów. Dobra karma składa się głównie z mięsa, naturalnych olejów, warzyw i owoców, powinna być wolna od konserwantów, barwników, spulchniaczy i aromatyzerów.

Możesz też karmić psa samodzielnie przygotowanymi posiłkami – tzw. dieta surowa BARF - pamiętaj jednak, że trzeba mu wtedy suplementować niektóre witaminy i minerały. Podawaj owczarkowi szkockiemu surową wołowinę i cielęcinę, unikaj jednak wieprzowiny, bo może zawierać pasożyty. Posiłki uzupełniaj często o ryby i oleje rybne. Dietę możesz wzbogacić też o surowe jajka (dobre dla zdrowia sierści), gotowany ryż i makaron, otręby, sporadycznie biały ser.

Pies powinien dostawać dwa posiłki dziennie. Porcje powinny być dostosowane do płci, wieku, masy, trybu życia i stanu zdrowia owczarka szkockiego. W doborze odpowiedniej diety i porcjowania pomoże Ci weterynarz lub zwierzęcy dietetyk.