Zięba zwyczajna: mały ptak o wielkim talencie

Zięba zwyczajna: relacje z ludźmi

Zięba zwyczajna (łac. fringilla coelebs, czyli dosł. „delikatny kawaler”) to bardzo licznie występujący w Polsce ptaszek, zasadniczo lęgowy, ale często spędzający nad Wisłą cały rok. W cieplejsze rejony odlatują przede wszystkim samice zięb, a samce zostają, by pilnować swych gniazd.

Zięby znane są ze swojego pięknego śpiewu i dość dużej śmiałości w kontaktach z ludźmi. Dawniej, gdy nie obowiązywały przepisy o ochronie gatunkowej, zięby często łapano i hodowano w domach. W krajach Beneluksu wykształciła się nawet forma hazardu w postaci konkursów śpiewu hodowlanych zięb. Ptak, który w określonym czasie zaśpiewał większą ilość razy, wygrywał. Konkursy śpiewu zięb organizowano we Flandrii od XVI w. Jeszcze w 2007 r. działało tam kilka tysięcy „ziębiarzy”, hodujących ok. 10 tys. zięb.

Śpiew i pstrokate kolory zięb sprawiły, że ptaszki te stały się popularnymi bohaterami wielu wierszy dla dzieci. O ziębach jako roztrzepanych plotkarach pisali np. Julian Tuwim i Jan Brzechwa.

Jak wygląda zięba zwyczajna?

Zięba zwyczajna to niewielki ptak, rozmiarów mniej więcej wróbla. Osiąga 16 cm długości, rozpiętość skrzydeł to przeważnie między 24 a 29 cm, masa ciała wynosi od 18 do 26 g. Samce są nieco większe od samic, a jesienią znacząco cięższe.

U zięby zwyczajnej bardzo silny jest dymorfizm płciowy. Samce nie tylko są zauważalnie większe od samic, ale też mają od nich rożne upierzenie, i to o każdej porze roku. Obie płcie mają szare nogi i szaroniebieskie (a poza okresem lęgowym różowawe), krótkie dzioby. Na tym jednak podobieństwa się kończą.

Samiec zięby ma czarne czoło, szarą czapeczkę i brunatny grzbiet, do tego ceglasty spód ciała i policzki, różową pierś i zielonkawy kuper. Skrzydła są czarne z żółtym obrzeżeniem i białymi pasami idącymi od barkówek, białe jest też obrzeżenie ogona.

W porównaniu do pstrokatego samca, samica zięby nosi piórka skromne i stonowane. Przeważa u niej kolor oliwkowy i brązowy. Głowa i brzuch są szare lub szaro-pomarańczowe.

Zimą kolory piór zięb nieco blakną. Zięby pierzą się od czerwca do października.

Zięba zwyczajna: obszar występowania

Zięba zwyczajna dzieli się na 18 podgatunków, zamieszkujących różne rejony Eurazji i Afryki.

Zięby zwyczajne zamieszkują całą Europę z wyjątkiem północnych rejonów i wnętrza Półwyspu Skandynawskiego. Spotkać je można także w Azji Mniejszej i na Kaukazie.

W wielu przypadkach zięby prowadzą osiadły tryb życia, często jednak, gdy zmuszają je do tego warunki pogodowe, emigrują jesienią i wiosną. Niektóre populacje wschodnie przenoszą się latem na lęgowiska w głębi Rosji, sięgając aż za Ural i dolatując do Północnego Kazachstanu. Populacje południowe zięb lęgną się w Afryce Północno-Zachodniej, a zachodnie – na wyspach Atlantyku. Niektóre ptaki z okolic południa Europy i Kaukazu zimą przenoszą się do Afryki Północnej i Mezopotamii.

Zięba zwyczajna została introdukowana (sprowadzona przez człowieka) do RPA i na Nową Zelandię.

Zięba zwyczajna występuje w całej Polsce bardzo licznie i można ją spotkać przez cały rok. Przyloty wiosenne następują od marca do kwietnia (czasem już w lutym), a odloty jesienne we wrześniu i październiku.

Zięba zwyczajna: biotop

Zięba występuje wszędzie tam, gdzie są drzewa, czy to w gęstych lasach, czy na śródpolnych miedzach. Zięba nie boi się zbytnio ludzi i często szuka pożywienia w pobliżu ludzkich siedzib. W miastach występuje w parkach i zadrzewionych alejach.