Tchórz: odważny jak mało kto

Tchórz: historia hodowli

Tchórze nigdy nie cieszyły się wśród ludzi wielkim poważaniem. Nie ma z nich dobrego futra ani zbyt wiele mięsa, nie dają się łatwo udomowić, drapią i gryzą, brzydko pachną, a co najgorsze – to niestrudzeni myśliwi, nieustannie rozglądający się za kolejną ofiarą. Gdy tchórz wpadnie do kurnika, pozagryza wszystkie ptaki. Gdy dostanie się do króliczej klatki, z puchatego zwierzątka zostaną strzępy. Gdy wedrze się do gołębnika, z gołębi zostaną tylko pióra. A łeb ma tchórz nie od parady, do tego zwinne ciało, zręczne łapki i wyczulony węch – te cechy pozwalają mu wcisnąć się niemal wszędzie.

Nic dziwnego, że tchórz w opinii naszych przodków uchodził głównie za szkodnika, zabijającego więcej niż może zjeść, czyli marnującego pokarm, do tego brudnego i śmierdzącego. Trudno się dziwić, że tchórz nigdy nie stał się salonową maskotką zamożnych dam. Na tchórze chętnie polowano i do dziś są to zwierzęta, na które w wielu miejscach w sezonie łownym można polować bez specjalnego zezwolenia.

Tymczasem tchórz – wbrew nazwie – jest niemal szaleńczo odważny, pełni też pożyteczną rolę tropiciela gryzoni. Tchórz potrafi ubić więcej myszy niż kot, a do tego odstrasza inne gryzonie swoim wyrazistym zapachem. Niestety, jego zamiłowanie do kur, gołębi i królików sprawia, że stosunki tchórza z ludźmi, jeśli żyją w jednym gospodarstwie, najczęściej są dość napięte.

Tchórz europejski, choć sam nie zdobył trwałego miejsca w sercach ludzi, jest bezpośrednim przodkiem udomowionej fretki, której popularność w roli domowego zwierzątka stale rośnie.

Tchórz: skąd nazwa?

Tchórz to zdolny drapieżnik naziemny. Jest sprawnym zabójcą i odważnym wojownikiem. Nie boi się ludzi i nie waha się atakować zwierząt większych od siebie. Dlaczego w takim razie nazywa się tchórzem?

Wszystko przez typowe dla łasic przystosowanie obronne tchórza. W samoobronie tchórz opryskuje wroga cuchnącą wydzieliną z gruczołów okołoodbytowych. W dawnych czasach chłopi, wściekli na łasice mordujące im kury, z satysfakcją uznawali, że ta wydzielina jest oznaką przejmującego strachu, przez który zwierzętom puszczają zwieracze. Tymczasem jest to zasłona dymna, która pozwala sprytnemu zwierzątku ulotnić się bezpiecznie ze zdobyczą w zębach.

Jak wygląda tchórz?

Tchórz europejski lub zwyczajny (mustela putorius) to nieduży drapieżny ssak z rodziny łasicowatych. Od niego wywodzą się domowe fretki. Tchórz jednak nigdy nie został udomowiony i nadal hasa dziko i swobodnie po europejskich ostępach.

Tchórz – jak inne łasice – ma podłużne, cylindryczne ciało, pomykające szybko na czterech żwawych łapkach. Osiąga ok. 46 cm długości, a jego ogon może mieć 17 cm (jest krótszy niż połowa ciała zwierzęcia), choć zazwyczaj tchórze są mniejsze. Zwierzę ważyć może ok. 1,5 kg, ale najczęściej osiąga masę 800-900 g. Samce są znacząco większe od samic.

Głowa tchórza osadzona jest na szerokiej szyi i ma nieco wydłużony kształt. Oczy tchórza są okrągłe i czarne, lekko wyłupiaste. Uszy są krótkie, okrągłe i położone płasko na głowie. Pyszczek wyposażony jest w rozłożyste wibrysy. Łapki mają po pięć palców, uzbrojonych w duże pazury. Samice tchórza miewają różną liczbę sutków, zazwyczaj pięć par, ale może zdarzyć się i dziesięć par.

Ciało tchórza pokrywa gęsta, ciemna, szczeciniasta sierść z jaśniejszym podszerstkiem. W górnej części ma ona kolor ciemnobrunatny, a w dolnej – na brzuchu i kończynach – niemal czarny. Na pyszczku często występuje biała maska z czarnymi pierścieniami wokół oczu. Białe są też koniuszki uszu, czasem też łapki.

Młode tchórza mają niemal jednolicie białą sierść, która ciemnieje z wiekiem.

Tchórz: obszar występowania

Tchórz występuje w siedmiu podgatunkach, z których wszystkie trzymają się strefy klimatu umiarkowanego w Europie.

Tchórza spotkać można w całej Europie aż po Ural z wyjątkiem południa Bałkanów – Albanii, Grecji i europejskiej części Turcji. Zwierzęta te rzadko zapuszczają się też na odległą północ, ale spotkać je można jeszcze na południu Półwyspu Skandynawskiego, w Danii, Walii, zachodniej Anglii i miejscami w Szkocji. Tchórze występują w całej Polsce.

Tchórz zazwyczaj kryje się w lasach i zaroślach, ale może zagnieździć się też w pobliżu siedzib ludzkich. Uchodzi za gatunek synantropijny, co oznacza, że tchórz – znowu wbrew nazwie – nie lęka się zbytnio ludzi i nie wadzi mu ich sąsiedztwo. Tchórze chętnie wykorzystują zakamarki gospodarskich budynków, czy np. usypane stosy polan albo pryzmy kompostu do uwicia sobie w nich gniazda.