Szympans: najbliższy krewniak człowieka

Szympans: relacje z ludźmi

Szympans (łac. pan) to nazwa rodzaju małp z rodziny naczelnych. Do rodzaju szympans zalicza się dwa gatunki: szympans zwyczajny (łac. pan troglodytes) i szympans karłowaty (łac. pan paniscus), zwany też bonobo.

Szympansy uchodzą za najbliższych krewniaków ludzi – mamy z nimi ok. 94% wspólnego DNA. Mniej więcej 4 mln lat temu rodzaje homo i pan rozdzieliły się i każdy poszedł w swoją stronę – ludzie po większe mózgi, a szympansy do dżungli po soczyste owoce.

Pierwsze nowożytne opisy szympansów pochodzą z XVI w. Początkowo europejscy uczeni opisywali te małpy jako rodzaj Pigmejów. Bardzo wcześnie zwrócono uwagę na wysoką inteligencję szympansów i wykorzystywanie przez nie narzędzi. Jednak dopiero w drugiej połowie XX w. zaczęto badać naukowo szympansy w ich naturalnym środowisku. Małpy te posłużyły także naukowcom do eksperymentów, np. właśnie na szympansach testowano sprzęt do lotów kosmicznych. To dlatego, że biologia i psychologia szympansów jest stosunkowo najbliższa ludzkiej, co czyni je idealnymi obiektami do testowania warunków, w jakich mają znaleźć się ludzie.

W kulturach afrykańskich szympansy z reguł nie pełnią ważnych funkcji mitologicznych. Często uważa się je za wzór złego wychowania. Z kolei w kulturze zachodniej książki i filmy spopularyzowały wizerunek szympansa jako psotnika i nadwornego błazna królestwa zwierząt. Prawdopodobnie najbardziej znanym fikcyjnym szympansem jest Cezar z serii filmów „Planeta Małp”.

Jak wygląda szympans?

Szympans jest najbliżej spokrewniony z rodzajem homo, ale człowieka za bardzo nie przypomina.

Długość ciała samca szympansa dochodzi do ponad 90 cm, a masa do 70 kg. Samice są nieco mniejsze od samców. Szympansy karłowate są mniejsze od swych zwyczajnych krewniaków, smuklejsze, o dłuższych kończynach i ciemniejszym futrze.

Ramiona szympansa są dłuższe od nóg i zwierzę często przemieszcza się na czworakach, opierając ciało na kłykciach potężnych pięści. Ramiona szympansa są bardzo silne – małpa dysponuje mniej więcej dwa razy większą siłą niż człowiek. Szympans umie też chodzić na dwóch nogach, co pozwala mu przenosić w rękach różne przedmioty. Nie posiada ogona.

Całe ciało szympansa pokrywa sierść, najczęściej czarna, która z wiekiem siwieje i wypada, jak u ludzi. Twarz, wnętrza dłoni i podeszwy stóp szympansa pozostają wolne od sierści.

Szympans: obszar występowania

Szympans zamieszkuje Środkową Afrykę.

Szympans zwyczajny żyje na terenie Konga, Demokratycznej Republiki Konga, Gabonu, Gwinei Równikowej, na pograniczu Kamerunu i Nigerii, a także w państwach zachodniego wybrzeża Zatoki Gwinejskiej, jak Gwinea, Sierra Leone, Liberia i Wybrzeże Kości Słoniowej.

Szympans karłowaty kryje się w sercu kongijskiej dżungli, na południe od rzeki Kongo.

Szympans: biotop

Szympans trzyma się najchętniej dżungli, ale radzi sobie także dobrze na sawannie i w górach porośniętych lasami.