Sowa - nocny łowca

Sowa - co to za ptak?

Sowa to ptak, który kojarzy nam się przede wszystkim z wydawanym odgłosem “hu hu”, wielkimi, nieruchomymi i przez to hipnotyzującymi oczami oraz wielką głową, która zajmuje aż jedną czwartą jej ciała. Sowa to także symbol mądrości, choć co do tego, czy to rzeczywiście jest mądry ptak, zdania są mocno podzielone. Można powiedzieć, że sowa bardziej wygląda na mądrego ptaka niż taka jest, a dużo inteligentniejsze są od niej choćby powszechne w naszym otoczeniu ptaki krukowate.

Sowa to ptak, który przystosował się do polowania nocą i o zmroku. Ma ostre szpony i zakrzywiony dziób podobnie jak drapieżniki dzienne takie jak sokół i jastrząb, jednak poza tym posiada wiele przystosowań ułatwiających nocne łowy. Duże oczy sowy wychwytują każde dostępne źródło światła, są też skierowane do przodu, co ułatwia drapieżnikowi ocenę odległości. Są nieruchome i dlatego, jeśli ptak chce spojrzeć w bok, musi przekręcić głowę, którą może obracać o 270 stopni.

Sowa ma także niezwykle ostry słuch, pozwalający słyszeć w zakresie 50-21000 Hz. Potrafi  z dalekiej odległości usłyszeć pisk myszy czy wywołany przez nią szelest liści na ściółce. Nie posiada uszu zewnętrznych, co może być mylące, bo przecież u niektórych gatunków sów, takich jak syczek czy uszatka, widzimy na głowie uszy. W rzeczywistości są to jedynie pęczki piór przypominające kształtem narząd słuchu. Odbiór dźwięków dodatkowo wzmacnia szlara, czyli płaski wieniec ze sztywnych piór otaczający oczy sowy.

Polowanie ułatwia sowie także jej miękkie upierzenie z frędzlami na brzegach lotek, które pozwalają jej na bezszelestny lot. Często jej upierzenie naśladuje też swoją barwą i rysunkiem korę drzew, ma zatem właściwości maskujące.

Sowy mają charakterystyczną pionową postawę, wielkie okrągłe głowy i krótkie ogony. Ich zewnętrzny palec może zmieniać pozycję i bywa skierowany zarówno do przodu jak i do tyłu. Niektóre gatunki mogą polować w całkowitych ciemnościach, w czym pomagają im niesymetrycznie umiejscowione otwory słuchowe umożliwiające pełnozakresowe słyszenie.

Rozmiary sów są zróżnicowane. Największy w Europie i Azji puchacz zwyczajny osiąga długość ciała do 70 cm, a rozmiar kaktusówki z Ameryki Północnej to zaledwie 12 cm.

Sowa - gdzie występuje?

Sowy występują praktycznie na całym świecie. Największy zasięg ze wszystkich sów i zarazem największy spośród innych ptaków lądowych ma płomykówka, którą można spotkać na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. W Polsce najpospolitszą sową jest puszczyk zwyczajny, który jest najliczniejszym gatunkiem sowy w całej Europie.

Sowy zamieszkują bardzo różne środowiska, w zależności od gatunku do którego należą. Większość sów preferuje lasy, od gęstych drzewostanów po luźniejsze zadrzewienia, a także tereny parkowe i sady. To jednak nie wszystko, ponieważ sowy zamieszkują także arktyczne obszary tundry, na których żyje puchacz śnieżny, tajgę, sawannę, lasy tropikalne, pustynie, tereny rolnicze, mokradła i brzegi rzek. Pewne gatunki, takie jak płomykówka czy syczek, żyją blisko ludzkich zabudowań, jednak częściej sowy możemy usłyszeć niż zobaczyć.

Sowa - czym się żywi i jak zdobywa pożywienie?

Sowy chwytają żywą zdobycz, której rodzaj i wielkość zależy od gatunku drapieżnika. Większość żywi się owadami, ptakami i drobnymi ssakami, często duże gatunki chwytają mniejsze sowy. Sowy zamieszkujące lasy najczęściej atakują ze stanowiska obserwacyjnego, natomiast gatunki odkrytych przestrzeni wyszukują zdobycz w niskim locie patrolowym.

Wybrane gatunki sów, takie jak puszczyk, żywią się tym, co uda im się upolować, natomiast inne preferują konkretny pokarm, tak jak płomykówka, która odżywia się jedynie gryzoniami. Kilka gatunków sów odżywia się rybami, jak na przykład rybiarka duża. Aby upolować rybę, zniża ona lot i wyciąga rybę z wody szponami, których spód jest bardzo szorstki i zapobiega wyślizgiwaniu się zdobyczy.

Sowa po złapaniu ofiary uśmierca ją poprzez uderzenia dziobem lub przez uduszenie silnym uściskiem. Dorosłe sowy najczęściej połykają upolowane zwierzę w całości razem z włosami, piórami, kośćmi czy chitynowymi pokrywami. Zwykle po 6-7 godzinach po spożyciu posiłku sowa przygotowuje się do wyplucia niestrawionych części. By ułatwić wyplucie, zostają one zrolowane, przy czym twarde części są osłonięte włosami i piórami. Mimo walcowatego kształtu wypluwek ich zrzucanie nie przychodzi sowie łatwo. Wypluwka po zrzuceniu ma czarny kolor i gromadzi się pod gniazdem lub w miejscu częstego przesiadywania sowy. Kolejna wypluwkę sowa może zrzucić w ciągu najbliższych 24 godzin. Na podstawie ich składu możemy ocenić dietę konkretnego gatunku i osobnika. W odróżnieniu od dorosłych sów, młode są karmione rozdrobnionymi częściami pokarmu.

Rozmnażanie sów

Okres lęgowy sów może się rozpocząć w styczniu lub w lutym i zazwyczaj trwa do maja, a w przypadku sów, które wyprowadzają drugi lub trzeci lęg (płomykówka lub uszatka), nawet do lipca. Sowy nie budują gniazd, tylko wykorzystują zeszłoroczne konstrukcje wykonane przez inne ptaki lub istniejące dziuple, jaskinie, zagłębienia w ziemi, a nawet budynki.

Jaja są składane w odstępach od jednego do trzech dni. Jest to najczęściej od dwóch do siedmiu jaj, ale wysiadywanie zaczyna się już po złożeniu pierwszego jaja. Pisklęta wykluwają się najczęściej w dwudniowych odstępach, co prowadzi do znacznej różnicy wieku między pisklętami w gnieździe. Dlatego, gdy brakuje pożywienia, najstarsze otrzymują większość pokarmu, a młodsze często giną z głodu. Jeżeli pożywienia jest pod dostatkiem, matka pozostaje z pisklętami w gnieździe od dwóch do siedmiu tygodni, a samiec w tym czasie dostarcza im pokarm.

Młode sowy opuszczają gniazdo, jeszcze zanim nauczą się latać i przesiadują w pobliżu na gałęziach, nadal domagając się jedzenia. Zdarza się, że spadają, ale są na tyle sprytne, że przy pomocy dzioba i szponów potrafią wspiąć się na drzewo. W momencie, kiedy nauczą się latać, są już samodzielne i już same mogą nocami polować na wypatrzone lub usłyszane zwierzęta, często w ogóle nieświadome znajdującego się ponad nimi, bezszelestnego sowiego zagrożenia.