Sarna: ulubione zwierzę myśliwych

Sarna: relacje z ludźmi

Sarna europejska (łac. capreolus capreolus) należy do rodziny jeleniowatych.

Sarna to jedno z najpopularniejszych zwierząt łownych – nieprzerwanie od stuleci. Sarnina uchodziła zawsze za szlachetne i smaczne mięso. Sarnia skóra służyła do wyrobu luksusowych ubrań, a dziś używa się jej w produkcji zamszu. Poza tym sarny bardzo szybko się rozmnażają i bez kontroli populacji mogą stać się prawdziwą zmorą rolników i leśników. W samym 1998 r. w Zachodniej Europie odstrzelono ok. 2,5 mln saren, co roku zabija się ich setki tysięcy, a mimo to ich populacja stale powoli wzrasta.

Myśliwi przez wieki czajenia się na sarny z łukami, psami lub flintami, wykształcili bogaty słownik dotyczący technik polowania i opisu budowy tych zwierząt. Tu nadmienić wystarczy że samiec sarny nazywany jest kozłem, rogaczem lub sarniakiem. Samica to koza, a młode – koźlęta.

Współcześnie wyróżnia się dwa gatunki sarny – europejską i syberyjską, które na terenie Europy Środkowej, w tym Polski, krzyżują się, tworząc znacznie większe od zwykłych zwierząt hybrydy. Samce hybryd są najczęściej niepłodne, ale samice mogą się rozmnażać.

Bambi, bohater książki dla dzieci Felixa Saltena z 1923 r., jest właśnie koźlęciem sarny. W filmie Disneya z 1942 r. zmieniono jednak jego przynależność gatunkową – Bambi stał się mulakiem białoogonowym i właśnie w tej formie zdobył międzynarodową sławę. Tym samym odebrano sarniemu rodowi jego najbardziej rozpoznawalnego w kulturze przedstawiciela.

Jak wygląda sarna?

Samiec sarny osiąga ok. 140 cm długości, a w kłębie wysoki jest na ok. 90 cm. Waży do 35 kg. Kozy są nieco mniejsze od kozłów.

Sarna słynie ze swojej szczupłej, szlachetnej sylwetki, smukłych nóg z małymi racicami i krótkiego ogonka. Jej sierść jest rdzawobrunatna latem, a siwobrązowa lub żółtawa zimą, zawsze z plamami bieli na pośladkach. Zdarzają się też sarny całkiem białe lub pokryte białymi plamkami, a na terenach Niemiec obserwuje się często osobniki czarne.

Sarna: czym są parostki?

Samiec sarny posiada poroże, zwane parostkami, złożone z umieszczonych symetrycznie tyk, każdej z trzema odnogami. Kozioł o takim porożu nazywany jest szóstakiem – od łącznej ilości odnóg na tykach. Z rzadka niektóre sarny wykształcają po cztery lub nawet pięć odnóg na tykach. Parostki kozła sarny nie są jednak nigdy zbyt okazałe. Mogą dorosnąć do 30 cm długości. U starych zwierząt następuje regres rozwoju poroża – tyki stopniowo tracą odnogi, aż u najstarszych zwierząt zostają zupełnie gołe.

Na przełomie listopada i października samiec sarny zrzuca poroże, które odrasta przez kolejne trzy miesiące, tak że na sezon godowy jest już w pełni rozwinięte. Parostki sarny pokryte są początkowo cienką i bogato unaczynioną skórą, tzw. scypułem, który z czasem obumiera, a wtedy kozioł ściera go o pnie drzew. Ścieranie scypułu następuje najczęściej na przełomie kwietnia i maja.

Sarna: obszar występowania

Sarna europejska występuje na terenie całej Europy z wyjątkiem Islandii, Irlandii i wysp Morza Śródziemnego, a także terenów Rosji. Można ją spotkać również w Azji Mniejszej, aż po Kaukaz. Drugi gatunek, sarna syberyjska, występuje w szerokim pasie Środkowej Azji, aż po Sachalin.

Najliczniej sarna europejska występuje w Europie Środkowej, w tym w Polsce. W naszym kraju spotkać też można – na wschodzie – sarnę syberyjską, która często krzyżuje się z europejską.