Krogulec - szybki jak strzała postrach mniejszych ptaków

Krogulec - co to za ptak? 

Krogulec, znany również jako krogulec zwyczajny i jastrząb wróblarz, to średniej wielkości ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych i rzędu szponiastych. Jego przydomek wróblarz wziął się z upodobania do polowania na te małe i bezbronne wobec większego i bezlitosnego przeciwnika ptaki. Od 1988 roku krogulec uznawany jest za gatunek najmniejszej troski i jednocześnie jest najliczniejszym przedstawicielem szponiastych zarówno w Europie, jak i w Azji. Potrafi być do tego stopnia skoncentrowany na polowaniu, że w pogoni za zdobyczą nie zwraca uwagi na to co się dzieje wokół niego i zdarzało się, że wpadał do wnętrza ludzkich domostw lub uderzał w szybę.

Długość ciała krogulca wynosi od 28 do 38 cm, przy czym samice są około jedną trzecią większe od samców, więc górne wartości dotyczą właśnie tej płci. Rozpiętość skrzydeł u samca wynosi od 60 do 63 cm, u samicy od 74 do 79 cm, natomiast masa ciała odpowiednio 150 g i 280 g. 

Różnice między płciami są również widoczne w ubarwieniu krogulca. Wierzch ciała u samców jest niebieskoszary, natomiast spód białawy z rdzawym, poprzecznym prążkowaniem. U samicy wierzch jest szary, a spód białoszary z poprzecznym prążkowaniem. Krogulce mają długi ogon z czterema lub pięcioma poprzecznymi ciemnymi pasami. W locie ogon jest krótko ścięty i właśnie tym różni się od lekko zaokrąglonego ogona jastrzębia. Z tym ostatnim ptakiem często mylone są duże samice krogulca, które dorównują jastrzębiowi rozmiarami. Mniejsze od nich samce zbliżone są rozmiarami do najmniejszego z sokołów, czyli pustułki.

Na głowie krogulca najbardziej zwracają uwagę oczy z czarną, okrągłą źrenicą, jaskrawymi, żółtymi tęczówkami i żółtym obramowaniem. Charakterystyczny jest też zagięty dziób, od którego wzięło się powiedzenie o krogulczym kształcie nosa u człowieka. Wyglądu dopełniają jeszcze żółte kończyny zakończone haczykowatymi pazurkami i krótkie, ale za to szerokie skrzydła. Podczas lotu krogulec uderza nimi krótko, a sam ruch jest falowany i może nam przypominać lot gołębia. 

Krogulec - gdzie występuje?

Zakres występowania krogulca obejmuje północną, zachodnią i środkową Europę, wschodnią Azję i północną Afrykę. To częściowo wędrowny gatunek ptaka, który w zależności od miejsca występowania konkretnego z kilku jego podgatunków może być ptakiem całorocznie osiadłym lub wędrującym z północnych obszarów Europy lub zachodniej Azji w południowe rejony Morza Śródziemnego lub południowej Azji na zimowiska.

W Polsce jest to gatunek lęgowy nieliczny lub lokalnie średnio liczny. Występuje przede wszystkim na nizinnych obszarach kraju, szczególnie w lasach iglastych na wschodzie, w których może przebywać cały rok. Występuje także na terenach przy leśnych i na terenach otwartych, na których zazwyczaj poluje. 

Wiosną i jesienią można zaobserwować większe ilości tych ptaków, które przelatują przez nasz kraj z powrotem do swoich legowisk na wschodzie i północy lub w odwrotnym kierunku na zimowiska. Szacuje się, że w naszym kraju występuje między 25000 i 35000 par. We wcześniejszych latach ilości nie były doszacowane z powodu skrytego życia krogulca i słabej dostępności do jego terenów lęgowych. Jest coraz częściej spotykany w pobliżu ludzkich siedzib, w parkach i ogrodach. Jeżeli w tych ostatnich miejscach widać nagłe poruszenie wśród mniejszych ptaków, może to oznaczać, że w pobliżu znalazł się właśnie krogulec. Można go też zobaczyć zimą w centrach miast, jak poluje na wróble lub wypłasza z karmników mniejsze ptaki.

Tryb życia krogulca

Życie dorosłego krogulca polega przede wszystkim na polowaniu na ptaki mniejszych lub średnich rozmiarów. Różnica między wielkością samicy i samca powoduje, że nie muszą konkurować one ze sobą w zdobywaniu pożywienia, po prostu samica poluje na nieco większe gatunki niż samiec. Samiec poluje na ptaki w rozmiarze wróbla, sikorki, trznadla, skowronka, zięby, a samica często na większe, takie jak sójka czy grzywacz. 

Podczas polowania krogulec korzysta z elementu zaskoczenia. Zanim dotrze do upatrzonej ofiary, wykorzystuje naturalne przeszkody w rodzaju krzaków lub żywopłotów do ukrycia się i stara się bardzo zbliżyć do obiektu polowania. Może atakować zarówno w locie, jak i na ziemi; wyprowadzając atak, często po prostu zmiata ptaka z gałęzi lub innej powierzchni. Jeżeli ten uniknie ataku, krogulec nie ustaje w jego poszukiwaniach i sprawnie przedziera się między trawami, zaroślami lub krzakami, w których ukryła się niedoszła ofiara. Po schwytaniu przenosi ptaka w ustronne miejsce do tak zwanej skubalni (na przykład starych pniaków drzew) i tam, zgodnie z nazwą miejsca, zajmuje się oskubywaniem ofiary z piór.

Na jego pokarm składają się nie tylko ptaki, ale także gady, płazy, owady czy małe ssaki w postaci myszy. Dziennie krogulec powinien zjeść dwa ptaki o masie wróbla, aby zapewnić sobie pełnię składników odżywczych. Szacuje się, że w ciągu roku jego ofiarą pada 2200 wróbli lub 600 kosów, co stanowi poważny ubytek w populacji tych mniejszych ptaków. 

Rozmnażanie krogulca

Okres lęgowy krogulca trwa od maja do lipca, podczas którego jest wyprowadzany tylko jeden lęg. W czasie toków samice wyszukują na terenach łowieckich samców odpowiedniego partnera, po czym oboje zaczynają bronić terenu, który dotąd był rewirem przyszłego ojca rodziny. Para odbywa wtedy loty godowe, nawołuje się, chwyta nawzajem za szpony i koziołkuje. Następnie rozpoczyna się budowa gniazda, podczas której samiec zajmuje się dostarczaniem pokarmu dla samicy.

Krogulce budują gniazda głównie na drzewach iglastych jak świerki czy jodły. Gniazdo jest najczęściej umiejscowione w koronie drzewa przy pniu i zbudowane z cienkich patyków. Ma płaski kształt i wyściełane jest świeżymi gałązkami sosen i świerków, korą sosen, a także piórami samicy. 

Po zapłodnieniu samica składa od 4 do 6 białawych jaj z brunatnymi lub rdzawymi plamami. Wysiadywanie trwa od 30 do 35 dni, podczas których samiec opiekuje się matką i stale dostarcza jej pokarm. Po wykluciu pisklęta przebywają około miesiąca w gnieździe, po czym zaczynają wychodzić i rozpoczynają naukę latania. Przez ten czas samica wciąż opiekuje się młodymi, uczy je zdobywać pożywienie i oczyszcza gniazdo z odpadków. 

Przez kolejny miesiąc trwa nauka i młode, już upierzone, trzymają się jeszcze terenu rodziców. Do pełnej dojrzałości płciowej jest jeszcze daleko, choć krogulce są płodne już w wieku 10 miesięcy. Nie wyprowadzają wtedy swoich lęgów, ponieważ najczęściej nie dysponują jeszcze własnym rewirem. Dopiero kiedy miną dwa lub trzy lata, mogą wyprowadzić już pierwszy lęg, ponieważ są wtedy w pełni samodzielne, potrafią doskonale polować i są gotowe do założenia rodziny. W ten sposób na świecie pojawią się kolejne krogulce, które staną się kolejnym postrachem dla swoich mniejszych, ptasich pobratymców.

undefinedundefined