Jenot: dalekowschodni szopo-pies

Jenot: stosunki z ludźmi

Jenot (a dokładniej: jenot azjatycki, choć nie ma żadnego innego) to średnich rozmiarów drapieżny ssak z rodziny psowatych.

Jenoty nie cieszą się wśród ludzi popularnością. W przeszłości polowano na nie dla mięsa i futra, dziś jenoty hoduje się masowo na fermach futerkowych. Żyjące na wolności jenoty często natomiast uchodzą za szkodniki – wygryzają młode ptaków i gryzoni, należących często do zagrożonych gatunków, niszczą uprawy zbóż, ogródki warzywne i winnice. Poluje się na nie najczęściej z użyciem psów, na wschodzie szczególnie łajek. W 2010 r. w samej tylko Finlandii upolowano z użyciem psów 164 tys. jenotów.

Jenoty doczekały się jednak pewnego uznania w mitologii japońskiej. Nazywane tam tanuki, jenoty uchodzą w wierzeniach ludowych i literaturze Wysp Japońskich za wcielenia psotnych duchów, zdolnych do zmiany formy. Tanuki podszywają się pod inne zwierzęta, przedmioty i ludzi, by wprowadzać swe ofiary w błąd i płatać im psikusy. Na rycinach przedstawia się tanuki z gigantycznymi jądrami, które zwierzątka zarzucają sobie na plecy lub używają jako bębnów. To gra słów: skóry jenotów wykorzystywane były w XII w. przez japońskich jubilerów w procesie przekuwania samorodków złota w blaszki. W japońszczyźnie słowo „złoto” zapisuje się z użyciem znaku, którego potocznie używa się też do zapisu słowa „jądra”. Autorom ludowych opowieści skojarzenie jenotów ze złotem, a złota z jądrami przyszło więc szybko i łatwo.

Jak wygląda jenot?

Jenot przypomina wyglądem nieco szopa pracza, choć ma wiele cech odróżniających, np. inny kolor futra i dłuższe łapy. Jenot rozmiarami przypomina lisa, zresztą z lisami spokrewniony jest bliżej niż z szopami. Jego ciało może mieć od 40 do 70 cm długości, ogon od 15 do 25 cm, masa ciała jenota wynosi od 3 do 13 kg, choć przed snem zimowym zwierzę jest znacząco cięższe niż na wiosnę. Samice są nieco mniejsze od samców.

Jenot ma dość krępe ciało, któremu obłości dodaje jeszcze puchate futro, obficie porastające także ogon, a po bokach głowy tworzące charakterystyczne odrosty. Kolor futra jenota zmienia się w zależności od pory roku – zimą ma najczęściej kilka odcieni szarości, przeplatanych z czernią i brązem, a latem staje się jaśniejsze, czarno-rude. Zwierzę ma najczęściej czarną pręgę na grzbiecie i takąż maskę na pyszczku. Niektóre jenoty mogą mieć żółtawe futro, a zwierzęta z terenów Chin i Japonii bywają białe zimą. Włos okrywowy w połączeniu z gęstym podszerstkiem zapewnia jenotowi dobrą ochronę przed zimnem i wilgocią.

Głowa jest szeroka z wąskim pyszczkiem wyposażonym w wibrysy. Oczy i uszy jenota są niewielkie. Łapy mają po pięć palców z pazurami.

Jenot: obszar występowania

Jenot wywodzi się z terenów Dalekiego Wschodu – Chin, Korei i Japonii (gdzie nazywa się tanuki). Tuż przed wybuchem II wojny światowej jenoty zostały sprowadzone do ZSRR przez tamtejszych hodowców, chcących rozpocząć intratną sprzedaż futerek. Z ZSRR jenoty trafiły do hodowli na Ukrainie i Białorusi. Stamtąd przeniknęły na zachód – do Polski, Niemiec, Francji, Rumunii, nawet na południową część Półwyspu Skandynawskiego.

Do Polski jenoty trafiły w połowie lat 50. XX w. Żyją na wolności w województwach północno-wschodnich, a największa rodzima populacja jenotów rozwinęła się pierwotnie w Puszczy Białowieskiej. Od końca lat 50. działają też u nas fermy futerkowe jenotów.

Jenot: biotop

Naturalnym środowiskiem jenota jest las, najlepiej w pobliżu zbiornika lub cieku wodnego.