Borsuk: leśny domator

Borsuk: historia hodowli

Borsuk (łac. meles, po staropolsku jaźwiec) to średnich rozmiarów drapieżny ssak. Rozróżnia się osiem gatunków borsuka, z których w Polsce występuje przede wszystkim borsuk europejski (łac. meles meles).

Borsuk ma swoje miejsce w mitologiach i ludowych wierzeniach wielu narodów europejskich. Wszędzie tam, gdzie przed wiekami wśród leśnych ostępów można było spotkać borsuka (czyli niemal w całej przedindustrialnej Europie), ludzie poznali się na jego charakterystycznym stylu życia. Często uznawano borsuka za statecznego domatora, dbającego o rodzinę i gotowego zaciekle jej bronić. Utwory literackie często portretują borsuka jako prostodusznego mieszkańca lasu, tęskniącego za dawnymi czasami, gdy wszystko było prostsze, zarazem powiernika starej mądrości i ucieleśnienie zdrowego rozsądku.

Borsuki z natury są dość spokojne, jednak przyparte do muru i zmuszone do obrony, stają się bardzo agresywne i nieustraszone. Gryzą wściekle i drapią, a choć łapki mają krótkie, to jednak pazury bardzo ostre. Tę właściwość borsuków wykorzystali bukmacherzy w XVIII-wiecznej Anglii. Popularność zyskała wówczas gra hazardowa – szczucie borsuka. Borsuka zamkniętego w drewnianej skrzyni imitującej norę szczuto psem, który miał wyciągnąć zwierzaka z pudła. Borsuk i pies gryzły się wściekle ku uciesze gawiedzi, robiącej zakłady i zagrzewającej zwierzęta do walki. Rasy psów, szczególnie chętnie wykorzystywane do szczucia borsuka, to jamniki, terriery (zwłaszcza jack russell terriery) i bulteriery. Krwawa rozrywka została zakazana w Anglii w 1835 r.

Współcześnie borsuki to zwierzęta łowne. Ich mięso się zjada, a skóry wykorzystuje w rękodziele. Z włosia borsuka wykonuje się też pędzle do golenia, ponieważ jest bardzo wytrzymałe, sprężyste i nie wchłania wody, a więc nie gnije i nie parcieje.

Jak wygląda borsuk?

Borsuk przypomina przerośniętą, nieco przysadzistą łasicę o charakterystycznym czarno-biało-szarym umaszczeniu. Ma mocne ciało o dużej sile, zdolne do wydłużonego wysiłku. Wielkością dorównuje średnim psom. Dorasta do 30 cm wysokości w kłębie, jego ciało może mieć ok. metra długości i ważyć ponad 20 kg.

Borsuk ma podłużną, niewielką głowę z wąskim pyskiem, małymi, okrągłymi oczami i takimiż uszami, osadzonymi nieco z tyłu czaszki. Na pysku i nad oczami borsuk ma wibrysy. Ogon borsuka jest dość krótki (jak na zwierzę z rodziny łasicowatych), za to łapy ma typowe dla łasic – o pięciu palcach z pazurami. Kończyny borsuka są bardzo mocne, a podeszwy łap wolne od sierści.

Ciało borsuka pokrywa gęsta, sztywna, szczeciniasta sierść z miękkim podszerstkiem. Na grzbiecie ma kolor szary, a na brzuchu i łapach – czarny. Głowa borsuka jest biała z charakterystycznymi ciemnymi pasami, ciągnącymi się od karku przez uszy do oczu. Sierść borsuka gęstnieje na zimę i staje się ciemniejsza. Zdarzają się wśród borsuków przypadki albinizmu – wtedy sierść zwierzęcia jest w całości biała, a oczy różowe.

Borsuk ma wyczulony węch, ale jego słuch nie jest lepszy od ludzkiego. Widzi w czerni i bieli.

Borsuk: obszar występowania

Borsuk europejski zamieszkuje całą Europę z wyjątkiem najbardziej na północ wysuniętych terenów Półwyspu Skandynawskiego. Borsuk azjatycki zamieszkuje Rosję na wschód od Uralu, poniżej linii tajgi, stepy środkowej Azji (cały Kazachstan), Mongolię, Mandżurię i większość wschodnich i centralnych Chin. Borsuk japoński żyje na wszystkich wyspach Japonii z wyjątkiem Hokkaido.

Gatunkiem rodzimym dla Polski jest borsuk europejski. Można go spotkać na terenie całego kraju.

Borsuk: biotop

Borsuk europejski zamieszkuje głównie lasy liściaste i mieszane, najlepiej z gęstym podszytem, gdzie może buszować wśród krzewów i zarośli. Trzyma się obrzeży lasu, gustuje w laskach śródpolnych. Borsuk lubi tereny podmokłe i bezpośrednie sąsiedztwo wody. Zdarza się też, że borsuk wykopie sobie norę wśród starych sadów, czasem bardzo blisko siedzib ludzkich.