Ryjówka aksamitna – niezwykle pożyteczny miniaturowy ssak
Ryjówka aksamitna – co to za ssak?
Ryjówka aksamitna to dosłownie miniaturowy ssak o wielkości w niewielkim przedziale od 6,5 do 8 centymetrów i wadze zaledwie od 5 do 12 gramów. Jeszcze mniejsza jest od niej ryjówka malutka, która zgodnie ze swoją nazwą osiąga długość do 6,5 cm i wagę do 7 g. Nazwa ryjówka związana jest ściśle z wyglądem i właściwościami tego zwierzęcia. Głowa jest bowiem zakończona wydłużonym ryjkiem w kształcie szpicy i za sprawą tej cechy ryjówka aksamitna i malutka należą do rzędu ryjówkokształtnych, podobnie jak dużo większy od niej kret.
Charakterystyczny dla ryjówki aksamitnej jest również długi ogon, który osiąga długość około trzech czwartych jej ciała. Oczy są niewielkie i osadzone na końcu czaszki, a za nimi znajdują się malutkie uszy z silnie zredukowanymi małżowinami. Barwa sierści ryjówki zmienia się w zależności od pory roku. W cieplejsze miesiące jest brunatno-szara, a w zimę potrafi być prawie czarna. Niewielka masa, kolor sierści oraz ruchliwość sprawiają, że ryjówka jest podobna do myszy polnej. Jednak w przeciwieństwie do niej, ryjówka aksamitna jest objęta w Polsce ochroną, podczas gdy mysz jest uznawana za gatunek najmniejszej troski.
Ryjówka aksamitna – gdzie występuje?
Mimo że nie zdarza się nam zbyt często widzieć ryjówkę, jest ona w Polsce pospolitym zwierzęciem. Występuje w Europie Środkowej i Wschodniej, a także w Skandynawii, Wielkiej Brytanii, czy na zachodzie Europy we Francji, Włoszech i Hiszpanii, w których populacje ryjówki są nawet izolowane. Poza naszym kontynentem powszechna jest również w Rosji, na terenach wschodniej Syberii.
Co do miejsc, w których na co dzień żeruje i żyje ryjówka aksamitna, są to naprawdę różnorodne środowiska. Najczęstszym obszarem występowania tego malutkiego ssaka są lasy liściaste i mieszane, ale ryjówkę można spotkać także na łąkach, w zaroślach, sadach i ogrodach działkowych. Buduje gniazda przy spróchniałych pniach drzew lub głęboko pod gęstą roślinnością, ale też często zajmuje cudze nory i nie kopie tunelów jak nornice, które w ten sposób niszczą rośliny. Znana jest z tego, że ma bardzo silny instynkt terytorialny o promieniu nawet do kilkuset metrów w odległości od gniazda i kiedy na jej obszarze pojawi się inna ryjówka potrafi bardzo agresywnie reagować i bronić swoich zwierzęcych włości.
Ryjówka aksamitna – czym się żywi i jak dużo je?
Żerowanie ryjówki aksamitnej przekłada się na jej ogólna pożyteczność, dzięki której jest też zwierzęciem objętym ochroną. Ryjówka aksamitna niemal nieustannie szuka pożywienia i tak samo nieustannie przyswaja olbrzymie, oczywiście jak na nią, ilości pokarmu. Może żywić się owadami i ich larwami, ślimakami, pająkami, ale także padliną. Ryjówka ma tak szybką przemianę energii, że jeśli jest pozbawiona przez kilka godzin pokarmu, po prostu umiera.
W ciepłych miesiącach roku ryjówka zjada wprost niezwykłe ilości owadów i szkodników atakujących rośliny i z tego względu jest prawdziwym darem natury dla działkowiczów, którzy niestety czasem mylą ją z myszą polną i łapią w pułapki. W takim wypadku zwierzę powinno się natychmiast wypuścić, ponieważ przy braku pokarmu i nieumiejętności funkcjonowania w niewoli, ryjówka długo nie przeżyje.
Czym w takim razie ryjówka żywi się w zimie, kiedy nie ma dostępu do owadów i mięczaków? Czy po prostu zapada wtedy jak wiele innych ssaków w sen zimowy? Otóż nie, ryjówka prowadzi całoroczny tryb życia i zima rzeczywiście jest dla niej trudna do przetrwania. Żywi się wtedy przede wszystkim zgromadzonymi w gniazdach nasionami, ale co najważniejsze ma niezwykłą właściwość polegająca na kurczeniu się jej narządów wewnętrznych, na czele z żołądkiem. Zapotrzebowanie na Ilość przyjmowanego pokarmu zmniejsza się wówczas do niezbędnego minimum, a masa ciała może spaść nawet o dwadzieścia procent i dzięki temu ryjówka może przetrwać trudne, zimowe miesiące.
Ryjówka aksamitna – tryb życia i aktywności
Długość życia ryjówki aksamitnej jest bardzo krótka, wynosi zaledwie kilkanaście miesięcy, choć ze względu na rozmaite zewnętrzne zagrożenia ich średnia długość życia określana jest zaledwie na kilka miesięcy. Ryjówka, której uda się wyjść poza tę średnią przeżywa najczęściej jedną zimę w ciągu swojego krótkiego życia i jeden okres rozrodczy w przypadku samic. Samce zazwyczaj żyją nieco dłużej, a ich rola sprowadza się do roli reproduktora i ochroniarza gniazda i terenów wokół niego. Mimo niewielkiej masy ryjówki to bardzo waleczne zwierzęta, które jednocześnie mają zdolność wydzielania z gruczołów umieszczonych na bokach ich ciał nieprzyjemnej woni o zapachu piżma, odstraszającej potencjalnych agresorów.
Ryjówka aksamitna funkcjonuje zarówno w dzień i w nocy. Bardziej aktywna jest w nocy, ale nie jest to regułą, ponieważ zarówno nocną i dzienną porą musi zdobyć jak najwięcej pożywienia – nawet do dziewięćdziesięciu procent masy swojego ciała – aby normalnie funkcjonować. Wiele zatem zależy od ilości pokarmu do zdobycia w jej środowisku i obecności w nim drapieżników. Jeśli polują one na ryjówkę w nocy, to jej aktywność będzie wtedy większa w ciągu dnia. Wśród zwierząt, które polują na ryjówkę trzeba wymienić ptaki drapieżne i sowy, natomiast dla takich ssaków jak lisy czy kuny ryjówka nie jest dobrą zdobyczą, z powodu wyżej wspomnianej piżmowej wydzieliny, która czyni ryjówkę niejadalną dla tych drapieżników.
