Ptasznik: pupil dla odważnych

Ptasznik: relacje z ludźmi

Ptaszniki to infrarząd pająków, złożony z 15 rodzin, 300 rodzajów i ponad 2600 gatunków. Wyewoluowały ponad 300 mln lat temu. Najbardziej typowa i rozpoznawalna rodzina ptaszników to ptasznikowate, zwane tarantulami, a wśród nich dużą popularnością jako zwierzak domowy cieszy się gatunek o nazwie ptasznik olbrzymi.

Ptaszniki miewały różne opinie i zastosowania na obszarach swego występowania. W Ameryce Południowej były czczone jako awatary bogów przez liczne plemiona zamieszkujące pustynne płaskowyże u stóp Andów. Niektóre z geoglifów na słynnym płaskowyżu Nazca przedstawiają prawdopodobnie właśnie ptaszniki.

Z kolei w Azji Południowo-Wschodniej tarantule uchodzą za przysmak – mięso pająków to łatwo przyswajalne białko. Po opieczeniu nad otwartym ogniem celem pozbycia się parzących włosków, ptasznik bywa nabijany na gałązkę jak szaszłyk i serwowany z licznymi sosami i posypkami. Indianie amazońscy przygotowują ptaszniki nad ogniem, trzymając je za odnóża i opiekając, a potem jedzą mięsisty odwłok niczym kulkę kosmatych lodów.

W kulturze Zachodu pająki przedstawiane są najczęściej jako groźne (jadowite) lub co najmniej odrażające. Im większy pająk ,tym gorzej. Tarantule stały się antybohaterami wielu utworów literackich i filmów. Przykładowo, w obrazie „Tarantula!” z 1955 r. zmutowane przez atomową radiację gigantyczne ptaszniki atakują amerykańskie miasta.

Tymczasem ptasznik jest wystarczająco przerażający sam z siebie, bez żadnych fantastycznych udziwnień.

Jak wygląda ptasznik?

Ptaszniki to pająki, ale nie malutkie i kryjące się po kątach, tylko wielkie i włochate jak łapa zawodnika MMA.

Różne gatunki ptaszników osiągają różne rozmiary. Największe mają odwłoki długie na 10 cm i rozstaw odnóży rzędu 30 cm. Ważą od 80 do nawet 170 g. Samice są większe od samców.

Ptaszniki mają cztery pary oczu i tyleż odnóży, prosomę (część przednią) i opistosomę (odwłok), połączone pedicelem. Ptaszniki mają też duże jadowe kły w szczękoczułkach, nogogłaszczki do rozdrabniania pokarmu i pazury na odnóżach. Dzięki pazurom i zgrupowanym przy nim kolcom (tzw. scopulae), ptaszniki potrafią się świetnie wspinać, nawet po szkle.

Ciało ptaszników pokrywają włoski ochronne (tzw. szczecinka, a nie prawdziwe włosy), tym dłuższe, im większy jest pająk, przez co największe ptaszniki wyglądają jak puchate misie z koszmaru szatana. Włoski na opistosomie (odwłoku) ptasznika parzą (drażnią skórę, a zwłaszcza oczy), a wokół pazurów tworzą charakterystyczne kępki. Włoski ptasznika najczęściej mają różne odcienie brązu i czerni.

Ptasznik: obszar występowania

Ptasznikowate czyhają niemal wszędzie – wolna jest od nich tylko Antarktyda. Największa różnorodność i liczebność osiągnęły w strefie klimatu tropikalnego (Afryka, Ameryka Południowa, Południowo-Wschodnia Azja i Australazja). Występują także w Ameryce Północnej (południowa połowa terytorium USA), a także – o zgrozo – w Europie, w Hiszpanii i na Sycylii. Słowo „tarantula” pochodzi od nazwy włoskiego miasta Taranto.

Ptaszniki na szczęście nie występują w Polsce, choć od paru lat spotkać u nas można pojedyncze egzemplarze tarantuli ukraińskiej.

Ptasznik: biotop

Ptaszniki występują na terenach półpustynnych i górzystych. Kryją się pod ziemią i we wszelkiego rodzaju szczelinach – dziuplach drzewnych czy skalnych uskokach.