Padalec zwyczajny - jaszczurka często mylona z wężem
Padalec zwyczajny - co to za zwierzę?
Padalec zwyczajny należy do rodziny jaszczurek padalcowatych, która obejmuje zarówno formy wtórnie beznogie, jak i czworonożne, zamieszkujące różne biotopy i strefy klimatyczne. To smukłe, gładkołuskie jaszczurki, z których wiele ma malutkie kończyny lub beznogie ciała tak jak padalec zwyczajny, przypominający węża także dzięki wysuwalnemu językowi. Jednak gdy obejrzymy go dokładniej łatwiej jest stwierdzić, że to jaszczurka choćby ze względu na jej ruchome powieki i otwory uszne, a także po umiejętności zrzucania ogona, co umożliwia padalcowi ucieczkę w momencie, w którym schwyta go drapieżnik.
Utracony ogon regeneruje się jednak i jest krótszy niż pierwotny. Ze względu na umiejętność zrzucania ogona w Ameryce Północnej jaszczurki tego typu określane są mianem jaszczurek szklanych. Przez wiele lat ludzie tępili padalce, ponieważ kojarzyły im się z jadowitymi żmijami, jednak obecnie jest on objęty u nas całkowitą ochroną gatunkową. To skryte stworzenie, które uaktywnia się dopiero po zmroku, choć czasem możemy go spotkać grzejącego się w słońcu na ciepłym podłożu.
Długość ciała padalca zwyczajnego wynosi od 40 do 50 cm, przy czym połowa do dwóch trzecich to ogon gada. Głowa padalca jest zrośnięta z ciałem bez żadnego zwężenia, przez co jeszcze łatwiej można pomylić go z wężem.
Oczy mają ciemne źrenice i czerwonawożółte tęczówki. Ciało padalca pokryte jest gładkimi łuskami. Jego ubarwienie jest szarobrązowe, brunatnobrązowe lub rdzawe. Młode padalce są najczęściej żywiej ubarwione, mają metaliczny połysk i jaśniejszą smugę na grzbiecie, przy czym u samic ta środkowa wstęga pozostaje przez całe życie. Dorosłe samce przybierają jasnomiedziany lub szary odcień, a niektóre mogą mieć niebieskie plamki, jak w przypadku padalca turkusowego.
Strona brzuszna u padalca jest w kolorze jasnopopielatym u samców i ciemnopopielata lub czarna u samic - te różnice są w przypadku padalca zwyczajnego przykładem dymorfizmu płciowego. Najczęściej spotykane są padalce o barwie brunatnej, a za najpiękniejsze okazy uznaje się odmianę padalca turkusowego z niebieskimi plamkami na grzbiecie.
Kolejną cechą, która upodabnia padalca do węża, są jego wężowate ruchy ciała. Nie porusza się jednak ani zbyt szybko, ani zbyt zwinnie, przez co może łatwo paść ofiarą innych drapieżników, a kiedyś najczęściej padał ofiarą człowieka.
Padalec zwyczajny - gdzie występuje?
Padalec zwyczajny występuje w większej części Europy z północną granicą obszaru przypadającą na tereny Szwecji. Występuje też w zachodniej Azji i północno zachodniej Afryce. Jest to jedyny gad z rodziny padalcowatych, który występuje w Polsce i to praktycznie na całym obszarze kraju. Mimo że był tępiony przez wiele lat, występuje u nas dość licznie.
Padalec zwyczajny zamieszkuje wśród leżącego drewna, płaskich głazów lub rozkładających się szczątków zwierząt. Można na niego trafić w lasach mieszanych lub iglastych, na śródleśnych polanach, na podłożu z obfitym podszyciem, wśród mchów, paproci i próchniejącego drewna. Zagrzebuje się tam w ściółce i potrafi drążyć pod nią długie korytarze. Występuje także w ogrodach, sadach i parkach, w których można uznać go za pożyteczne zwierzę, ponieważ poluje na typowe szkodniki w rodzaju ślimaków.
Tryb życia padalca zwyczajnego
Czas żerowania padalca rozpoczyna się o zmierzchu lub wcześnie rano. Zjada głównie ślimaki, dżdżownice i inne bezkręgowce. Jego niezbyt szybki sposób poruszania ogranicza zakres jego ofiar do tych, które nie są w stanie przed nim uciec. Padalec zazwyczaj w bezruchu obserwuje z bliska ofiarę i bez pośpiechu chwyta ją niewielkimi, spiczastymi zębami, kierując pokarm w tył jamy gębowej. Samo połykanie ofiary trwa nawet kilkanaście minut, po czym padalec trze jeszcze głową o podłoże usuwając z pyska śluz i zanieczyszczenia.
Wzrok u padalca jest słaby, nie odróżnia on barw. Smak i dotyk odczuwa częściowo przy pomocy języka. Porusza się niezdarnie i z tego powodu sam pada ofiarą innych drapieżników, takich jak lisy, łasice, drapieżne ptaki, bociany, czaple, a nawet jeże. Jego młode mogą paść ofiarą jeszcze mniejszych zwierząt, takich jak ryjówki, ropuchy czy żmije zygzakowate.
Padalec zwyczajny należy do zwierząt, które zapadają w sen zimowy. Ten okres najczęściej zaczyna się w październiku, a kończy w marcu lub w kwietniu, w zależności od panującej na zewnątrz aury. Podczas snu zazwyczaj kryje się w miejscach, które chronią gady przed zimnem. Mogą to być nory, w których nie urzędują już gryzonie, jamy pomiędzy korzeniami drzew, szczeliny skalne, wypróchniałe drzewa czy głębokie, wolno stojące piwnice. Zimuje gromadnie, często z innymi gadami szukającymi schronienia przed zimnem.
Rozmnażanie padalca zwyczajnego
Gody padalca zwyczajnego rozpoczynają się w połowie kwietnia i trwają do lipca. Gady kopulują niedługo po przebudzeniu się ze snu zimowego. Samiec chwyta wtedy samicę za kark i skręca swoje ciało pod nią tak, aby mogły zetknąć się ich kloaki. Ciąża trwa około trzech miesięcy, przy czym dokładnie nie wiadomo, czy padalec jest zwierzęciem żyworodnym czy jajorodnym, dlatego określa się go mianem jajożyworodnego.
Młode padalce przychodzą na świat najczęściej w sierpniu, najpóźniej w październiku w osłonkach jajowych, w ilości od kilku do kilkunastu osobników. Ich długość wynosi wtedy od 3,5 do 9 cm. Przed nimi jest jeszcze długa droga do czasu osiągnięcia dojrzałości płciowej w wieku czterech lat. W tym czasie na młode padalce czyhają przeróżne zagrożenia. Jeżeli uda im się przeżyć do tego wieku, mierzą wtedy około 25 cm. Przed nimi teoretycznie jest jeszcze wiele lat życia, ponieważ padalec zwyczajny należy do długowiecznych zwierząt. Jego średnia długość życia wynosi około 25 lat, a nawet o wiele dłużej przy sprzyjających warunkach środowiskowych. Na takie zwierzę jednaknie ma co jednak liczyć i tylko nielicznym padalcom udaje się przeżyć tak długo.
