Owczarek podhalański: obrońca polskich górali

Owczarek podhalański – historia rasy

Owczarek podhalański to jedna z pięciu polskich ras psów, zarejestrowanych przez Międzynarodową Federację Kynologiczną (FCI). Nie jest jednak uznawana przez American Kennel Club.

Wzmianki o białych psach, pracujących u boku podhalański pasterzy, pojawiają się w źródłach pisanych z XVII w. Nie były to typowe psy pasterskie – nie pilnowały owiec przed ucieczką czy wejściem w szkodę, lecz raczej chroniły je przed atakami drapieżników i próbami kradzieży. Biała sierść ułatwiała odróżnienie psa np. od lisa, wilka czy niedźwiedzia. Ponadto owczarki podhalańskie wykorzystywano też w roli stróżów do pilnowania szałasów pasterskich, domów i zagród, a także jako psy tropiące do szukania zaginionych owiec.

Nie ma jasności na temat tego, jak historycznie ukształtowała się rasa owczarka podhalańskiego w swej obecnej postaci. Wiadomo na pewno, że jest to rasa bardzo stara. Planową hodowlą zainteresowano się w latach 20. XX w. - owczarki podhalańskie uznano wtedy za rasę polską, a więc szczególnie ważną i niemal symboliczną dla odradzającego się polskiego państwa. Psy miały służyć w jednostkach ochrony pogranicza.

Niemiecki kynolog W. Wieland napisał w 1938 r., że białe owczarki z terenów Karpat i Tatr są najpewniej spokrewnione z węgierskim kuwaszem i dość swobodnie krzyżowane między hodowlami polskimi i słowackimi. Naturalne występowanie rasy ograniczało się wtedy do Tatr, zarówno polskich jak i słowackich, a szczególnie duże i silne psy pochodziły z rejonu słowackich Liptów. W 1937 r. prof. Maurycy Cyryl Trybulski opracował projekt wzorca rasy owczarków podhalańskich, który odróżniał je od psów z Liptów (liptoków – dziś to rasa słowacki czuwacz).

Owczarek podhalański przetrwał II wojnę światową bez poważnych strat. Kierowaniem rozwoju rasy zajął się Związek Kynologiczny w Polsce, a sylwetka owczarka podhalańskiego trafiła nawet do logo tej organizacji. Obowiązujący obecnie wzorzec rasy został zmodyfikowany po raz ostatni w 1988 r.

Owczarek podhalański to rzadka rasa. Obecnie na świecie zarejestrowanych jest ok. 15,5 tys. psów, z czego większość w Polsce, ale liczebność rasy zwiększa się powoli w USA i Kanadzie oraz w niektórych państwa europejskich.

Jak wygląda owczarek podhalański?

Owczarek podhalański to duży molos w typie górskim. Osiąga 70 cm wysokości w kłębie i masę 50 kg.

Owczarek podhalański ma masywne ciało o głębokiej piersi, prostym grzbiecie i lekko opadającym zadzie. Kończyny są silne i proste, z dużymi, owalnymi łapami i kępkami włosów między palcami. Ogon jest obficie owłosiony, noszony nisko, ale w ruchu zawinięty nad grzbietem. Głowa jest proporcjonalna z niezbyt długą, dość szeroką kufą o suchych, ciemnych wargach i zgryzem nożycowym lub cęgowym. Stop jest wyraźny, ale bez gwałtownego załamania, trufla nosowa czarna. Oczy lekko skośne, okrągłe, z czarnymi brzegami, w kolorze piwnym. Uszy są spore, trójkątne, opadające i obficie owłosione.

Sierść owczarka podhalańskiego jest obfita, falista i ma gęsty podszerstek. Włos okrywowy na szyi tworzy rozłożystą kryzę, a na udach portki. Na głowie, kufie i łapach jest nieco krótszy, delikatny w dotyku. Sierść owczarka podhalańskiego pokryta jest naturalnym woskiem – lanoliną – który chroni psa przed zimnem i wilgocią, a do tego nadaje sierści właściwości samoczyszczące, co ułatwia jej pielęgnację.

Umaszczenie owczarka podhalańskiego powinno być jednolicie białe z czarnymi obwódkami oczu, faflami i truflą nosową.

Jaki charakter ma owczarek podhalański?

Owczarki podhalańskie chroniły stada przed atakami drapieżników, a także szałasy pasterzy i domy górali przed intruzami. Te wielorakie funkcje zdeterminowały cechy charakteru współczesnych owczarków podhalańskich. Są to psy zasadniczo spokojne, inteligentne, zdolne do samodzielnej pracy, przyjaźnie nastawione do znanych sobie ludzi i zwierząt, ale też czujne i odważne, by w razie konieczności przystąpić do obrony swego pana (i jego owiec). Mają silny instynkt terytorialny, a o zbliżaniu się obcych zawsze informują głośnym szczekaniem. Co ciekawe, u owczarków podhalańskich to suki są głośniejsze, ruchliwsze i łatwiej się pobudzają.

Owczarek podhalański czuje się opiekunem i obrońcą mieszkańców swego terytorium – także domowych zwierzaków, do których został przyzwyczajony – i bywa szczególnie opiekuńczy wobec dzieci. Dzieci należy zawsze nauczyć, jak należy obchodzić się z psem, oraz nadzorować zabawy młodszych pociech z owczarkiem, bo pies może je niechcący przewrócić.

Wysoka inteligencja owczarka podhalańskiego sprawia, że pies szybko się uczy i świetnie nadaje do zadań pastersko-stróżujących. Ułożenie i trening psa nie należy jednak do łatwych, bo owczarek podhalański ma swój charakter i własne zdanie i bywa uparty. Pełną dojrzałość psychiczną pies osiąga dopiero w drugim roku życia i najczęściej nie zaczyna się wcześniej jego szkolenia do pracy. Początkowe wychowanie należy jednak zacząć możliwie wcześnie, nim szczeniak utrwali sobie złe nawyki. Piesek powinien od razu po przybyciu do nowego domu zacząć zaznajamiać się z panującymi w nim zasadami i poznać swoje miejsce w hierarchii. Musi też intensywnie się socjalizować z ludźmi i zwierzętami, także obcymi. Im więcej sytuacji pozna na tym wczesnym etapie życia, tym lepiej będzie sobie z nimi radził jako dorosły pies.

Szkolenie owczarka podhalańskiego musi objąć nauczenie go reagowania na swoje imię i podstawowe komendy. Pies powinien też przyzwyczaić się do czesania, kąpania, mycia zębów i czyszczenia uszu, a także – zwłaszcza, jeśli żyje w mieście – do chodzenia na smyczy i w kagańcu.

Po zakończeniu podstawowego treningu można uczyć owczarka podhalańskiego nowych komend, oddać go profesjonalnemu trenerowi na szkolenie obronne lub zacząć trenować z nim psie sporty. Owczarki podhalańskie rzadko biorą udział w zawodach – jako rasa pierwotna są dość uparte i nigdy w pełni posłuszne swemu panu. Jednak nawet jeśli nie planujesz wystawiać psa do zawodów, trening sportowy to dla niego dobra zabawa i okazja do zacieśniania więzów ze swym panem.

Pamiętaj, że szczenięta dużych ras dość długo rosną. Dlatego nie należy ich przemęczać, dopóki nie ukształtuje się w pełni ich układ kostno-mięśniowy. Nie zaczynaj forsownych treningów ze szczeniakiem, a kiedy zapomni się w zabawie i szaleje bez umiaru, przerwij harce i daj mu odpocząć.

Co je owczarek podhalański?

Owczarek podhalański powinien dostawać wysokiej jakości karmę dla dużych psów. Najlepiej wybrać pokarm od znanej i sprawdzonej firmy, która nie pakuje do swojej karmy konserwantów, barwników czy zbożowych spulchniaczy. Oszczędzanie na psiej karmie nie ma sensu, bo złe żywienie prowadzi do chorób, a te do wysokich opłat za wizyty u weterynarza, lekarstwa i zabiegi.

Szczenięta owczarka podhalańskiego muszą dostawać specjalną karmę dla rosnących psów dużych ras, która dostarczy im wszystkich niezbędnych składników odżywczych w okresie szybkiego wzrostu ciała.

Możesz też karmić psa samodzielnie przygotowanymi posiłkami, pamiętaj jednak, że trzeba mu wtedy suplementować niektóre witaminy i minerały, jak wapń, cynk i nienasycone kwasy tłuszczowe, a także substancje chroniące stawy dużych czworonogów, jak np. chondroityna. Podawaj owczarkowi podhalańskiemu surową wołowinę i cielęcinę, ale unikaj wieprzowiny, bo może zawierać pasożyty, które przejdą na psa. Posiłki uzupełniaj często o ryby i oleje rybne. Dietę możesz wzbogacić owczarkowi o surowe jajka (dobre dla sierści), gotowany ryż, otręby i - sporadycznie - owoce, o ile pies je lubi.

Owczarek podhalański powinien dostawać dwa posiłki dziennie, każdy podzielony na mniejsze porcje, by nie wystąpił skręt żołądka. Porcje powinny być dostosowane do płci, wieku, masy, trybu życia i stanu zdrowia owczarka. W doborze odpowiedniej diety i porcjowania pomoże Ci weterynarz lub zwierzęcy dietetyk.