Kruk: ptak-omen

Kruk: stosunki z ludźmi

Kruk zwyczajny (łac. corvus corax) to duży wszystkożerny ptak o charakterystycznym czarnym upierzeniu. Ta głęboka czerń w połączeniu z dużymi rozmiarami, inteligencją i długowiecznością ptaka sprawiły, że kruki zajęły poczesne miejsce w wyobraźni ludzi i kulturze.

Kruki były na przestrzeni wieków albo czczone jako wcielania bogów lub duchów, albo tępione jako posłańcy szatana i złe omeny.

W starożytności kruk kojarzył się ludziom zasadniczo dobrze, jako inteligentny i dość łatwy do oswojenia zwiastun świtu. Ponieważ kruki przewidują wschód słońca, głośno kracząc tuż przed jutrzenką, już w starożytnej Babilonii uważano te ptaki za obdarzone mocami prorokowania i szanowano je jako strażników granicy między dniem a nocą. U Greków kruk był posłańcem boga wieszczów – Apolla, a u Skandynawów – pamięcią i myślami Odyna, okrążającymi świat i przynoszącymi bogu wieści z ziemi.

Kruk wzmiankowany jest w Biblii i Koranie. Kultura chrześcijańska wytworzyła raczej niechętne krukowi asocjacje, zapewne w reakcji na jego dużą popularność wśród pogan. Kruk stał się symbolem niewierności i pogaństwa właśnie, przeciwieństwem gołębia, symbolizującego pobożność. Kruki uważano też za psotników i złodziei, bo przed zimą odruchowo zbierają i ukrywają małe przedmioty w ramach gromadzenia zapasów. Zdarzają się jednak w legendach chrześcijańskich i dobre kruki, które przynosiły jedzenie głodującym pustelnikom.

W XVII w. populacja kruków w Europie uległa znacznemu zmniejszeniu, bo tępili je zawzięcie chłopi, bojący się sprowadzanych przez nie jakoby klątw i uroków. Kruki w wyobraźni Europejczyków związały się mocno z czarownicami. Wierzono, że kruki są szpiegami czarownic i znoszą dla nich ingrediencje, niezbędne do szykowania magicznych wywarów, w tym trucizn.

Romantycy wrócili do dawniejszych, ludowo-magicznych interpretacji natury kruka, i uczynili z niego znowu strażnika tajemnic nocy (np. Mickiewicz w „Małej Improwizacji”) lub mistyczny omen (E. A. Poe w wierszu „Kruk”).

Jak wygląda kruk?

Kruk zwyczajny to spory ptak, znacznie większy od wrony. Osiąga długość 69 cm, rozpiętość skrzydeł do 44 cm i masę ciała od 0,5 do nawet 2 kg. Samce są nieco większe od samic.

Kruk ma dużą głowę, uzbrojoną w mocny dziób, ozdobiony pod spodem „bródką” z piórek. Podgardle kruka chroni nieznaczna kryza z nastroszonych piór. Smukły i klinowato zakończony ogon odróżnia kruka od wrony i gawrona.

Najbardziej typową cechą kruków jest jednolicie czarny kolor ich upierzenia, z metalicznym połyskiem na głowie i grzbiecie. Czarny jest też dziób i nogi kruka. Dawne wierzenia i ludowe opowieści wspominają o białych krukach, obdarzonych niezwykłymi mocami i właściwościami. Współcześnie „białym krukiem” określa się bardzo rzadkie książki.

Kruk: obszar występowania

10 podgatunków kruka zamieszkuje całą Europę z wyjątkiem zachodnich Niemiec, krajów Beneluksu i południowo-wschodniej Anglii, większą część Azji z wyjątkiem Indii (ale w Bhutanie już jest), Indochin, Chin zachodnich i wschodnich (w centralnych jest), północno-zachodnią Afrykę i większą część Ameryki Północnej, bez wschodnich USA, Ameryki Środkowej i Karaibów. Kruki występują w niemal całej Kanadzie i na południowych wybrzeżach Grenlandii.

Kruków nie można spotkać w Ameryce Południowej i Austrazji.

W Polsce kruki występują na obszarze całego kraju, z reguły niezbyt licznie, choć miejscami ich populacja bywa większa, tak że czasem kruki uważa się za szkodniki.

Kruk: biotop

Kruki najchętniej zamieszkują obrzeża lasów w pobliżu rzek i jezior, łąk oraz siedzib ludzkich. Kruki przystosowały się do życia w niemal każdym typie krajobrazu, spotkać je można zarówno na nizinach, jak i w wysokich górach.