Kormoran - ptasi zwiastun kończącego się lata

Kormoran - co to za ptak?

Kormoran to duży wodny ptak z rodziny kormoranów i rzędu głuptakowatych. Kormorany należą do grupy ptaków, które określane są jako pełnopłetwe, ponieważ mają spięte błoną wszystkie cztery palce stopy. Obok kormoranów, do tej grupy należą też pelikany, fregaty, wężówki czy głuptaki. Wszystkie z nich posiadają też szerokie skrzydła i żywią się rybami. Pełnopłetwe występują na morzach całego świata, choć kormorany, wężówki i pelikany występują także nad wodami słodkimi w głębi lądu. 

Kormoran, nazywany również kormoranem czarnym, ma kilka podgatunków, wśród których w Polsce występuje kormoran zwyczajny i zimą kormoran atlantycki. W Polsce za naturalnego konkurenta uważają go wędkarze i szczególnie rybacy, według których kormoran narusza ekosystem stawów rybnych. Czy to rzeczywistość czy jedynie ludzka fanaberia? Biorąc pod uwagę fakt, że drapieżniki polują na ofiary, których w przyrodzie zawsze jest najwięcej, oznacza to samo w sobie, że ryb powinno wystarczyć zarówno dla rybaków i kormoranów. W Polsce kormoran jest objęty ochroną częściową bez wyjątków. 

Długość ciała kormorana wynosi od 80 do 100 cm, rozpiętość skrzydeł od 130 do 160 cm, a masa ciała od 1,6 do 3,6 kg. Wielkością jest zbliżony do gęsi, a samice są większe od samców mimo braku dymorfizmu płciowego w upierzeniu, które jest w większości czarne z metalicznym, miedzianym połyskiem. W szacie godowej występuje u kormorana biały kolor na policzkach, na nasadach kończyn i na podgardlu. Dziób jest mocny i haczykowato zakończony, co ułatwia ptakowi przytrzymywanie śliskich ryb. Wokół dzioba skóra jest naga i ma w części żółty kolor. W szacie spoczynkowej biały kolor znika z upierzenia kormorana. Młode kormorany mają brunatne upierzenie z jasnym, prawie białym spodem. Tułów ptaka jest wydłużony, a palce są zakończone silnymi pazurami, umożliwiającymi stabilny chwyt na gałęziach. W locie sylwetka kormorana ma kształt krzyża, a na brzegach zbiorników często można go spotkać siedzącego z szeroko rozpostartymi skrzydłami. W ten sposób długo suszy skrzydła, które są mocno namoknięte po polowaniu na ryby pod wodą.

Kormoran - gdzie występuje?

Kormoran zwyczajny, którego możemy spotkać w Polsce, występuje także w wielu innych krajach Europy - we Francji, Włoszech, na Wyspach Brytyjskich, systematycznie zwiększając zasięg na naszym kontynencie. Na wschodzie zasięg jego występowania sięga do samych Chin. Kormoran atlantycki zamieszkuje Skandynawię, Wyspy Brytyjskie, Francję i wschodnie tereny Ameryki Północnej. Inne podgatunki występują lokalnie, jak kormoran australijski w Australii i Tasmanii, kormoran białogardły w północno-zachodniej Afryce, kormoran nielotny na Wyspach Galapagos, Kormoran rogaty w Ameryce Północnej.

W całej Polsce kormoran jest nielicznym ptakiem lęgowym, ale licznym lokalnie w nizinnej części kraju, szczególnie na północy i na zachodzie. Jego biotopem są słodkie i słone, najlepiej płytkie zbiorniki wodne obfitujące w ryby. Występuje licznie na wybrzeżu. Swoje kolonie zakłada na wyspach lub drzewach przylegających do wód. Kormorany kiedyś były rzadszym gatunkiem, występującym przede wszystkim na wybrzeżach, jednak od lat 80. XX wieku trwa jego ekspansja, także w Polsce i to do tego stopnia, że została opracowana specjalna strategia zarządzania populacją kormorana w naszym kraju.

Kormoran - czym się żywi i jak zdobywa pożywienie?

Kormoran należy do tak zwanych monofagów i ichtiofagów, co oznacza, że żywi się tylko jednym rodzajem pożywienia. W jego przypadku są to, rzecz jasna, ryby. Choć w wydalanych przez niego resztkach pokarmu znajdziemy cząstki roślinne, to raczej pochodzą one z przewodów pokarmowych zjadanych przez niego ryb. Kormoran żywi się niedużymi rybami, których w danych środowisku jest najwięcej. Mogą to być leszcze, kiełbie, płocie, okonie i inne gatunki. Masa ryb zjadanych przez kormorana wynosi około 0,5 kg dziennie. 

Zwiększona liczba kormoranów w ostatnich latach jest spowodowana najprawdopodobniej nieracjonalna gospodarką rybną nastawioną na połów dużych ryb, w związku z czym dla kormorana zostaje więcej ryb mniejszych rozmiarów. Paradoksalnie wskutek zanieczyszczeń jest też większa obfitość ryb planktonożernych, które stanowią pożywienie kormorana. 

Choć kormoran woli polować na ryby na płyciznach, to jest on również sprawnym nurkiem. Potrafi nurkować nawet do 30 metrów w poszukiwaniu pożywienia. Pod wodą pływa ze skrzydłami przyrośniętymi do ciała i odpycha się mocno kończynami zaopatrzonymi w płetwy. Najlepiej poluje mu się w przezroczystej wodzie. Dlatego kormorany czasem gromadnie wypłaszają ryby z głębszych partii na płyciznę, gdzie pokarm jest lepiej widoczny i łatwiejszy do zdobycia.

Okres rozrodczy kormorana

Okres lęgowy dla kormorana zaczyna się w lutym lub w marcu po powrocie z zimowisk. Kormoran buduje gniazda w różnych miejscach, od urwistych brzegów i nagich skał po drzewa i trzcinowiska. Gniazduje w koloniach (nawet 100 gniazd w jednej) i często wraca w to samo miejsce przez wiele lat pod rząd, choć para pozostaje ze sobą tylko w czasie jednego sezonu lęgowego. 

Gniazdo kormorana jest zbudowane z gałęzi i wyłożone sitowiem, trawami i liśćmi trzcin. Podczas toków samiec pozostaje w gnieździe i przyjmuje różne figury oraz wydaje chrapliwe dźwięki, by zwrócić na siebie uwagę samicy. Wyprowadzany jest jeden lęg w roku. Samica składa trzy lub cztery jaja o niebieskawej barwie skorupki. Wysiadywanie trwa 23 - 24 dni, a po wykluciu pisklęta są jeszcze nagie i ślepe. Powieki otwierają po trzech dniach, a po kilku następnych pokrywają się puchem. Młode są karmione częściowo strawionymi przez rodziców rybami. Pisklęta pobierają pokarm bezpośrednio z przełyku rodzica, sięgając w jego głąb.

Młode kormoranów to typowe zagniazdowniki. Zaczynają latać po dwóch miesiącach i wtedy mogą już na dobre opuścić gniazdo. Pod koniec lata zarówno młode, jak i dorosłe kormorany, opuszczają już swoje kolonie i, zgodnie ze słowami piosenki Piotra Szczepanika, odlatują poszukać ciepłych stron, jednak już wiosną powrócą nad jeziora.