Gronostaj: drapieżny mikrus

Gronostaj: historia hodowli

Gronostaje dzielą z ludźmi wiele wieków wspólnej historii. Polowano na nie już w średniowiecznej Europie, by pozyskać ich cenne zimowe futro – przyjemne w dotyku, bardzo ciepłe, a co najważniejsze, spektakularnie białe. Biel gronostajowego futerka kojarzyła się ludziom z czystością i szlachetnością. Futrem gronostajów obszywano płaszcze monarchów i szaty liturgiczne, ozdobne stroje szlachty i przedstawicieli rządów. „Gronostaje” stały się z czasem synonimem luksusowego ubioru i zbytku, oznaką władzy i wysokiego statusu.

„Dama z łasiczką” Leonarda da Vinci (jedyny obraz mistrza przechowywany w Polsce – w Muzeum Czartoryskich w Krakowie) przedstawia Cecilię Gallerani, kochankę Ludovico Sforzy, pana Mediolanu, trzymającą w ramionach właśnie białego gronostaja – symbol czystości i statusu.

Niższe warstwy społeczeństwa – jak chłopi – sporadycznie używały oswojonych gronostajów do polowania na myszy, zwłaszcza w tych miejscach i czasach, gdzie posiadanie kota było zarezerwowane dla szlachty.

Folklor irlandzki przypisuje gronostajom naturę sprytnych złodziejaszków, czasem uroczych szelm, czasem złowrogich duchów. Wierzono np., że gronostaje porywają dusze niemowląt, które umarły przed chrztem. Spotkanie gronostaja w podróży miało przynosić pecha, ale urok można było odczynić, pozdrawiając zwierzątko jak dobrego sąsiada.

Dziś gronostajów nie hoduje się ani dla futra ani dla mięsa. Nie są to też często spotykane zwierzątka domowe. W niektórych krajach posiadanie gronostaja jest zakazane (np. w USA), ponieważ zdarzają się przypadki ich porzucenia – na wolności szybko się rozmnażają i zaczynają wygryzać populację lokalnych zwierząt. Sporadycznie i w zależności od statusu prawnego na terenie danego państwa, na gronostaje poluje się lub zastawia pułapki, by nie zagryzały zwierząt gospodarskich.

Jak wygląda gronostaj?

Gronostaj (mustela erminea – gronostaj europejski) to niewielkie drapieżne zwierzątko z rodziny łasicowatych. Obecnie rozróżnia się 37 podgatunków gronostaja, rozsianych po różnych rejonach świata.

Gronostaj – jak inne łasice – przypomina ruchliwego włochatego kabanosa na czterech łapkach. Osiąga ok. 33 cm długości, a jego ogon może mieć kolejnych 12 cm (długość ogona wynosi co najmniej 1/3 długości ciała gronostaja), choć zazwyczaj zwierzątka są mniejsze. Zwierzę ważyć może nieco ponad kilogram, ale najczęściej osiąga masę ok. 260 g. Samce są znacząco większe od samic.

Głowa gronostaja osadzona jest na dość długiej (jak na łasicę) szyi i ma nieco wydłużony kształt. Oczy gronostaja są okrągłe i czarne, lekko wyłupiaste. Uszy są krótkie, okrągłe i położone płasko na głowie. Pyszczek wyposażony jest w rozłożyste wibrysy. Łapki mają po pięć palców, uzbrojonych w duże pazury. Gronostaj ma cztery pary sutków, ale widoczne są tylko u samic.

Ciało gronostaja pokrywa gęsta sierść - gładka zimą i szczeciniasta latem. Gronostaj linieje na wiosnę i jesień. Umaszczenie gronostaja zmienia się w zależności od pory roku, tak by zapewniać zwierzątku odpowiedni kamuflaż. Latem sierść na grzbiecie gronostaja jest brązowo-czekoladowa, a brzuch żółto-biały; zimą całe futro jest białe z wyjątkiem czarnego koniuszka ogona.

Gronostaj: obszar występowania

Gronostaj biega po całej strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. Występuje w całej Europie na północ od Alp i Dunaju, w Rosji, Mongolii, na zachodnich rubieżach Chin, w całej Kanadzie, północno-wschodnich i północno-zachodnich Stanach Zjednoczonych, są nawet gatunki rodzime dla Grenlandii.

W Nowej Zelandii gronostaje są gatunkiem inwazyjnym. Sprowadzono je na wyspę w XIX w., by kontrolowały szybko rosnącą populację królików. Gronostajom tak odpowiadało środowisko Nowej Zelandii (i praktycznie niewyczerpany zapas królików), że zaczęły się rozmnażać w szaleńczym tempie i dziś stanowią plagę, zagrażającą równowadze ekologicznej wysp. Polują najczęściej na rzadkie ptaki, jak kiwi, mohua czy sieweczki nowozelandzkie.

Jak i na co poluje gronostaj?

Gronostaj to drapieżnik naziemny. Żeruje głównie w wysokich trawach i zaroślach na obrzeżach lasów. Gronostaj prowadzi nocny tryb życia. Uaktywnia się po zmierzchu i poluje najchętniej przy świetle księżyca. Podkrada się do ofiary i atakuje za pomocą zębów i pazurów. Umie też wspinać się na drzewa, by sięgnąć ptasich gniazd, chętnie też rozkopuje zwierzęce nory w poszukiwaniu śpiących ofiar.

Gronostaj szczególnie gustuje w niedużych ssakach i ptakach, zwłaszcza gryzoniach (myszach, ryjówkach, szczekuszkach, karczownikach), ale ponieważ z natury jest odważny, nierzadko rzuca się też na większe od siebie zwierzęta, np. zające czy piżmaki. Zjada też owady, ryby, płazy – wszystko, co zdoła pochwycić i zagryźć.

Gronostaje potrafią robić zapasy żywności – zabijają więcej zwierząt, by zjeść je w przeciągu paru kolejnych dni. Nigdy jednak nie objadają się przesadnie, by nie utyć – otyłe gronostaje nie biegają odpowiednio szybko i nie mieszczą się w norach swych niedoszłych ofiar, co utrudnia im polowanie.

W obronie własnej gronostaj używa okrutnej broni – cuchnącej wydzieliny gruczołów okołoodbytowych, którą opryskuje napastnika.