Dzwoniec: wojowniczy malec

Dzwoniec: relacje z ludźmi

Dzwoniec zwyczajny (łac. chloris chloris) to mały ptak z rodziny łuszczakowatych, trochę przypominający samicę zięby.

Dzwoniec nie śpiewa tak ładnie jak zięba i nie ma tak wielobarwnych piórek. Nie doczekał się więc zbyt wielu wierszy i piosenek na swój temat. To niewielki ptaszek więc łatwo go przeoczyć, choć czasem robi sporo rabanu, gdy dwa samce toczą ze sobą bójkę o terytorium i samicę.

Dzwońce w przeszłości były sporadycznie łapane i trzymane w domach jako ptaki śpiewające. Na Malcie dzwońce są do dziś szczególnie lubiane i często trzymane w domowych klatkach w roli rozćwierkanych pupili, choć najczęściej szybko marnieją w zamknięciu.

Jak wygląda dzwoniec?

Dzwoniec to niewielki ptak, rozmiarami zbliżony do wróbla. Jego ciało ma ok. 15 cm długości (wliczając krótki, rozwidlony ogon), rozpiętość skrzydeł wynosi ok. 27 cm, a masa ciała najczęściej nie przekracza 30 g.

Upierzenie dzwońca ma kolor oliwkowozielony na wierzchu i zielono-żółty na spodzie ciała. Boki głowy są szare, ogon ma żółtą nasadę i czarny koniuszek, lusterka na skrzydłach są żółte, a dziób cielisty. Samice dzwońca mają bardziej stonowany kolor, w większości jasnobrunatny tam, gdzie u samców dominuje żółć.

Dzwoniec: obszar występowania

Dzwoniec zwyczajny dzieli się na dziesięć podgatunków. Występuje w całej Europie, z wyjątkiem Islandii i wnętrza Półwyspu Skandynawskiego, a także w Afryce Północno-Zachodniej, Azji Mniejszej, na Kaukazie, z izolowaną populacją w północnym Afganistanie.

Dzwoniec to ptak z natury osiadły. Niektóre populacje wschodnioeuropejskie przemieszczają się jednak na lato w głąb Rosji i do Finlandii, a część populacji południowych emigruje na zimę do Afryki Północnej lub nawet dalej, do Mezopotamii.

Dzwońce zostały introdukowane w Południowo-Wschodniej Australii i Tasmanii, na Nowej Zelandii, na wybrzeżu Urugwaju oraz na Azorach.

Dzwoniec: biotop

Dzwoniec występuje wszędzie tam, gdzie są drzewa w większym zagęszczeniu, najchętniej na obrzeżach lasów iglastych i mieszanych, ale spotkać go można też w laskach śródpolnych, a w miastach w parkach i zadrzewionych alejach.

Dzwoniec pod ochroną

Międzynarodowa Unia Ochrony Środowiska (IUCN) nie uznaje dzwońca za gatunek zagrożony. Nadano mu symbol LC – „least concern”, oznaczający gatunek najmniejszej troski. Szacuje się, że światowa populacja dzwońca może liczyć ok. 75 mln ptaków.

W Polsce dzwoniec objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Oznacza to, że bez zgody Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska nie można w żaden sposób ingerować w życie dzwońców ani ograniczać ich wolności. W 2018 r. krajową populację dzwońców szacowano na ok. 1 mln par lęgowych.

Dzwoniec: tryb życia

Dzwoniec większość czasu spędza, poszukując pożywienia na ziemi.

Dzwoniec: zachowania społeczne

Dzwońce w okresie lęgowym stają się terytorialne i zajmują głównie wabieniem samic oraz ostrzeganiem innych samców śpiewem, że dany teren jest już zajęty. Samce dzwońców potrafią toczyć ze sobą dramatyczne pojedynki, pełne stroszenia piór, nadymania gardzieli, groźnego syczenia i potrząsania skrzydłami.

Poza sezonem lęgowym jednak dzwońce są dość towarzyskie i formują spore stadka, często razem z ptakami innych gatunków (chętnie z ziębami i trznadlami), dla wspólnego bezpieczeństwa, żerowania i nocowania.

Co je dzwoniec?

Dzwońce najchętniej odżywiają się nasionami, pędami i owocami (chętnie jarzębiną i jeżynami, także irgą i dziką różą). Zimą dzwoniec chętnie korzysta z karmników. Niestety, nie umie się zachować przy stole i często bije się z innymi dzwońcami, utrudniając pozostałym ptakom dostęp do pokarmu.

Pisklęta dzwońca karmione są larwami i dorosłymi postaciami owadów, głównie pająków, gąsienic, mszyc i motyli, a gdy nieco podrosną – specjalną pastą z przetrawionych nasion, którą rodzice częstują je z wola.

Jak rozmnaża się dzwoniec?

Sezon lęgowy dzwońców zaczyna się w połowie marca. Samce wabią samice śpiewem, stroszeniem piórek i okazyjnym czubieniem się z innymi samcami. Pojedynek dzwońców przypomina spektakl, gdy samce skaczą wokół siebie i groźnie stroszą pióra, by w końcu zewrzeć się w walce, choć najczęściej nie robią sobie poważnej krzywdy.

Dzwoniec: gniazdo

Samiec dzwońca we współpracy z samiczką wiją gniazdo w gęstych zaroślach, a najchętniej w rozwidleniu gałęzi młodych drzew iglastych, do 5 m nad poziomem gruntu, przeważnie nieco niżej. Gniazda dzwońców to starannie uplecione konstrukcje z traw, gałązek i korzonków, zlepione pajęczynami, uszczelnione mchem i wyściełane piórkami oraz włosiem zwierzęcym.

Dzwoniec: pisklęta

Samica dzwońca składa jaja dwa razy w sezonie, w maju i czerwcu. Składa jednorazowo ok. 5 jaj w kolorze szarym z czerwonymi plamkami. Następnie samica dzwońca wysiaduje jaja przez około dwa tygodnie (jest wtedy karmiona przez samca) i przez kolejne dwa tygodnie karmi pisklęta na przemian z samcem. Po tym czasie młode dzwońce są już gotowe do opuszczenia gniazda.

Dzwoniec osiąga dojrzałość płciową w wieku ok. 1 roku.

Zdrowy dzwoniec

W ostatnich latach populacja dzwońców w Europie Zachodniej ucierpiała z powodu zakaźnej choroby – trichomonozy, wywoływanej przez pasożyty atakujące gardła ptaków. Zarażone dzwońce często zakażają chorobą swoje młode, które przecież karmią z dzioba lub z wola. Trichomonoza nie jest zoonozą, tzn. ludzie nie mogą się nią zarazić. By ograniczyć rozprzestrzenianie się choroby (narażone są wszystkie łuszczakowate, ale też inne ptaki), zleca się częste i dokładne czyszczenie ogrodowych karmników i poidełek, z których korzystają dzwońce.

Na wolności dzwoniec przeżywa z reguł tylko kilka lat, najstarszy odnotowany ptak żyjący wolno miał 12 lat, a w niewoli – 19.