Dzięcioł: leśny budowniczy

Dzięcioł: stosunki z ludźmi

Dzięcioł duży (łac. dendrocopos major) to najpowszechniej występujący w Polsce gatunek dzięcioła. To wdzięczny ptaszek o ciekawym zachowaniu, który w wierzeniach wielu dawnych kultur uchodził za opiekuńczego ducha, który dzięki swej mądrości potrafi zapewnić schronienie swojej rodzinie. W mitologii nordyckiej dzięcioły kojarzono z bogiem Thorem i jego młotem – Mjolnirem, którym bóg odpierał siły zła, a to z uwagi na typowe dla dzięciołów nieustające niemal stukanie w pnie drzew.

Jedna z polskich opowieści ludowych przedstawia zakład między Bogiem i szatanem o to, kto pierwszy zaorze pole. Szatan orał koniem, a Bóg dzięciołem. Szatanowi szło oczywiście szybciej, więc Bóg nocą podkradł mu konia, zaorał całe swoje pole, a potem odstawił zwierzaka z powrotem do diabelskiej stajni. Rano szatan zobaczył zaorane Boże pole, złapał się za głowę i uznał, że dzięcioł to jednak genialny wynalazek. Zamienił się więc z Bogiem – dzięcioł za konia - a gdy podstęp Stwórcy wyszedł na jaw, oszukany szatan w gniewie trzepnął dzięcioła w łebek, pozostawiając mu na potylicy charakterystyczne czerwone znamię.

Dziś dzięcioły często uchodzą raczej za szkodniki, bo rozkuwają swymi dziobami elewacje domów czy warstwy ociepleniowe bloków, przekonane, że musi pod nimi być coś ciekawego, np. gniazdo smakowitych owadów.

Jak wygląda dzięcioł?

Dzięcioł duży to ptak średniej wielkości o charakterystycznym, kontrastowym upierzeniu. Jego ciało osiąga ok. 25 cm długości, rozpiętość skrzydeł dochodzi do 40 cm, a masa ciała do ok. 100 g.

Wierzch głowy, grzbiet, skrzydła, ogon i kuper dzięcioła są czarne, zaś głowa, szyja, barki, krawędzie skrzydeł i górna część brzucha ptaka są białe z czarnym pasem biegnącym od dzioba na pierś i drugim wokół szyi.

Dolna część brzucha dzięcioła ma kolor czerwony. Czerwone są też tęczówki oczu dzięcioła. Samce dzięcioła mają z tyłu głowy charakterystyczną czerwoną pręgę.

Po sezonie lęgowym dzięcioł duży przechodzi kompletne pierzenie, które trwa ok. czterech miesięcy.

Dzięcioł ma wyjątkowo mocny dziób w kształcie zbliżonym do dłuta. Jego szpony skierowane są po dwa ku przodowi i tyłowi, dzięki czemu ptak może swobodnie kroczyć po pionowych powierzchniach pni drzew. Za dodatkowe oparcie służą dzięciołowi sztywne pióra ogona. Czaszka i ścięgna szyi dzięcioła są tak skonstruowane, by zminimalizować wstrząsy wywoływane nieustannym niemal uderzaniem dzioba o twarde drewno.

Dzięcioł: obszar występowania

Dzięcioł duży (i jego 20 podgatunków) występuje właściwie w całej Europie z wyjątkiem Islandii, większej części Irlandii i Grecji. Zamieszkuje też tereny między Morzem Czarnym i Kaspijskim i sporą część Azji w pasie od Uralu, przez Bajkał, aż po Sachalin, Japonię, Koreę i Wschodnie Chiny. Odizolowana populacja dzięcioła dużego żyje na Kamczatce. Ptaki te spotkać można także w Północno-Zachodniej Afryce.

W Polsce dzięcioł duży występuje w całym kraju, we wszystkich lasach. Nie migruje – można spotkać go przez cały rok.

Dzięcioł: biotop

Dzięcioł czuje się dobrze wszędzie tam, gdzie ma do dyspozycji drzewa, a więc zarówno w lasach, jak i parkach miejskich czy nawet w zadrzewionych alejach.