Chrząszcze: to ¼ wszystkich zwierząt!

Chrząszcze: stosunki z ludźmi

Chrząszcze (łac. coleoptera) to największy rząd zwierząt – obejmuje ok. 400 tys. znanych gatunków, a więc 40% owadów i 25% wszystkich zwierząt. Ogólna liczba wszystkich współczesnych gatunków chrząszczy – według szacunków – może wynosić nawet 1,5 mln.

Chrząszcze otaczają ludzi ze wszystkich stron, są wszędzie i prowadzą przeróżne style życia. Niektóre niszczą uprawy (np. stonka ziemniaczana), inne jednak zjadają szkodniki (np. biedronka). Jedne spotkać można w ziemi, inne wśród albo wewnątrz roślin (żywych lub martwych), jeszcze inne na drzewach, kolejne w rzekach, a jeszcze kolejne w jeziorach. Są chrząszcze dolin, nizin, płaskowyżów i gór, łąk i grot, ciepłolubne i lepiej znoszące zimno albo takie, które wolą cień i wilgoć.

Wielka różnorodność form i stylów życia sprawiła, że niektóre chrząszcze zwróciły uwagę ludzi. Żuk gnojarz czczony był przez starożytnych Egipcjan jako bóstwo słoneczne, toczące po niebie słoneczną kulę. Wielkie żuki o mocnych żuwaczkach bywały wystawiane do walk, budzących wielkie emocje, w czasie których duże pieniądze przechodziły z rąk do rąk. W Azji Południowo-Wschodniej pancerze chrząszczy wykorzystywano do tworzenia misternych mozaik. Ok. 300 gatunków larw uchodzi też w tamtych stronach za przysmak. W Chinach tradycyjna medycyna wykorzystywała wiele gatunków chrząszczy jako składniki leków. U nas dużą popularnością cieszy się biedronka, uznawana za przyjazne ludziom stworzonko, które wyjada szkodliwe mszyce, i ozdobę przydomowych ogródków.

Jak wyglądają chrząszcze?

Chrząszcze, przy tak ogromnej liczbie gatunków, należą do jednych z najbardziej zróżnicowanych pod każdym względem rzędów owadów.

Chrząszcze mają jednak kilka cech wspólnych.

Po pierwsze, przechodzą przeobrażenie zupełne, czyli na każdym etapie cyklu życia wyglądają zupełnie inaczej: od jaja, przez larwę i poczwarkę, do postaci dorosłej (tzw. imago).

Po drugie, aparat gębowy chrząszczy składa się z dwóch szczęk i dwóch warg – górnych i dolnych – z czego szczeka górna składa się zawsze z dwóch żuwaczek, a ze szczeki dolnej wyrasta para tzw. głaszczek.

Po trzecie, chrząszcze mają dwie pary skrzydeł, z których pierwsza para tworzy twarde pokrywy (tzw. elytrę), chroniące drugą parę – delikatną i błoniastą.

Po czwarte, ciało chrząszczy pokrywa chitynowy oskórek, stanowiący rodzaj zbroi, chroniącej wrażliwe organy.

Po piąte, chrząszcze mają po parze czułków wyrastających z głowy, które mogą mieć różną długość, zależną od ilości członów, typowej dla każdego gatunku.

Największe chrząszcze to żuki z podrodziny rohatyńcowatych. Rohatyniec herkules osiąga nawet 17 cm długości i masę ok. 100 g. Największym polskim chrząszczem jest jelonek rogacz, dorastający do 10 cm długości.

Chrząszcze: obszar występowania

Chrząszcze występują niemal na całej Ziemi, z wyjątkiem wód słonych i obszarów bardzo zimnych.

Internetowy Wykaz Chrząszczy Polski (https://www.entomo.pl/checklist/) odnotowuje ponad 6000 gatunków krajowych chrząszczy, należących do ponad 100 rodzin.

W Polsce żyje m.in. 712 gatunków chrząszczy drapieżnych, 7 gatunków chrząszczy wielożernych, 75 gatunków biedronkowatych, 88 bogatkowatych, 91 czarnuchowatych, 82 gnilikowatych, 7 gnojarzowatych, 7 jelonkowatych, 77 kałużnicowatych, 87 kołatkowatych, 1300 (!) kusakowatych, 22 nakwiatkowatych, 3 ogniczkowatych, 22 omarlicowatych, 26 otrupkowatych, 121 pędrusiowatych, 63 piórkoskrzydłych, 859 ryjkowcowatych, 493 stonkowatych, 3 świetlikowatych i wielkie mrowie innych gatunków.

Chrząszcze: biotop

Chrząszcze mogą zamieszkiwać właściwie każde środowisko, z wyjątkiem słonej wody i wiecznej zmarzliny.