Bocian czarny: skryty kuzyn swojskiego boćka

Bocian czarny: relacje z ludźmi

Bocian czarny (łac. ciconia nigra) to prawdopodobnie najstarszy gatunek bociana, ale po raz pierwszy opisany został dopiero w XVII w. Nie ma podgatunków, co jednak nie przeszkadza mu zajmować ogromne tereny Europy, Azji i Afryki. Bocian czarny nigdzie jednak nie jest licznym ptakiem, a do tego ma skrytą naturę i niełatwo go spotkać.

Nieśmiałość bociana czarnego sprawia, że rzadko dawał się zauważyć ludziom i nie powstało na jego temat zbyt wiele legend czy mitów, a mięso tego ptaka nie trafiło do jadłospisów i nie stało się regionalną specjalnością.

Dawniej na bociana czarnego mówiono „hajstra” i uważano go za zwiastuna urodzaju. Ptak budził też czasem niepokój, bo jego upierzenie kojarzyło się ludziom ze strojem pokutnym lub zakonnym. Wierzono, że kiedy samica bociana białego zdradzi samca, odbywa się wśród bocianów sąd, a niewierną bocianicę na śmierć skazuje surowy sędzia – właśnie bocian czarny.

Jak wygląda bocian czarny?

Bocian czarny to duży ptak. Osiąga metr długości, a rozpiętość jego skrzydeł wynosi ponad półtora metra. Masa ciała bociana czarnego może sięgnąć 3 kg. Bocian czarny budową ogólną przypomina inne bociany: ma niedużą głowę osadzoną na smukłej, esowatej szyi, kroczy na długich, patykowatych nogach, zwierzynę łowi swym imponującym dziobem, a lata z charakterystycznie wyciągniętą szyją i nogami.

Upierzenie bociana czarnego jest – jak wskazuje nazwa – dominująco czarne (z ładnym zielonkawym poblaskiem), z białym spodem ciała i charakterystycznym krwiście czerwonym dziobem oraz nogami. Barkówki i pokrywy podogonowe ptaka także są białe. Na piersi bociana czarnego nastroszone nieco pióra formują kryzę. Wokół oczu ptak ma okrągłe połacie nagiej, soczyście czerwonej skóry.

Samice i samce bociana czarnego są do siebie bardzo podobne. Nie różnią się upierzeniem, choć samce są nieco większe od samic.

Bocian czary pierzy się na wiosnę.

Bocian czarny: obszar występowania

Bocian czarny to ptak migrujący. Siedliska całoroczne ma w Europie tylko na pograniczu hiszpańsko-portugalskim, przede wszystkim jednak w Południowej Afryce (RPA, Zimbabwe, Namibia).

Zimę bociany czarne spędzają w dorzeczu Nilu, na Sahelu, w Południowo-Zachodniej Afryce (populacja europejska), lub w Zachodnich Indiach, Południowych Chinach i w Korei Południowej (populacja azjatycka). „Polskie” bociany najczęściej zimują w Sudanie i Czadzie.

Na lato bociany czarne migrują do Europy, przede wszystkim Środkowej i Wschodniej, choć można je też spotkać w północnych landach Niemiec i w Środkowej Francji. Występują też na Bałkanach, w Azji Mniejszej i na Kaukazie, a także na ogromnych obszarach Wschodniej Azji, od Turkmenistanu po Sachalin.

Do Polski bociany czarne przybywają w marcu i kwietniu, a odlatują na południe we wrześniu i październiku. Żyją m.in. w Bieszczadach.

Bocian czarny: migracje

Bociany migrujące z Europy do Afryki wybierają albo trasę zachodnią przez Gibraltar, albo wschodnią przez Bosfor i Synaj. Muszą pokonywać Morze Śródziemne w najwęższych miejscach, ponieważ dużą rolę w ich locie odgrywają kominy termiczne, formujące się tylko nad lądem.

Zależnie od punktu docelowego, migracja zajmuje bocianom czarnym ponad miesiąc lub ponad dwa miesiące. W tym czasie pokonują 5600 lub nawet 7000 km, do 500 km dziennie, z przerwą na odpoczynek co kilka dni. Lecą z przeciętną prędkością 40 km/h.