Bóbr europejski: leśny inżynier

Bóbr europejski: relacje z ludźmi

Bóbr europejski (łac. castor fiber) to największy gryzoń Eurazji. Relacje ludzi i bobrów sięgają czasów starożytnych. O bobrach pisał już Arystoteles, przypisując im zwyczaj autokastracji w chwilach zagrożenia, potem Ezop uczynił bobry bohaterami jednej ze swoich bajek, a Pliniusz Starszy przestrzegał ciekawskich przed ostrymi jak noże zębami tych zwierząt.

Opisy faktycznego zachowania bobrów pojawiają się jednak dopiero w późnym średniowieczu. Być może wzrost zainteresowania życiem bobrów wynikał z ich ogromnej popularności jako zwierzęcia łowieckiego. Na bobry polowano dla skór i piżma, któremu przypisywano właściwości lecznicze, w mniejszym stopniu dla mięsa. Od XII do XX w. bobry zostały wytępione w wielu rejonach Europy, w tym m.in. w Anglii i Belgii, potem we Francji i Hiszpanii, a w ciągu ostatnich 200 lat zniknęły z Austrii, Szwajcarii, części Skandynawii i Bałkanów.

W Polsce bobry ceniono jako ekskluzywną zwierzynę łowną, a polowanie na nie i handel ich futrami stanowiły monopol książęcy i królewski. Bolesław Chrobry ustanowił nawet urząd bobrowniczego, który miał pilnować, czy nikt nie wchodzi bobrom w paradę i nie zakłóca im spokoju. Inny urzędnik, bobrownik, doglądał bobrowych żeremi. Bobrów nie tylko doglądano, ale też hodowano je, starannie liczono i umiejętnie odławiano, by nie zaburzyć liczebności ich populacji. Dochody ze sprzedaży bobrowych futer i mięsa stanowiły istotny składnik budżetu wielu książąt.

W XVI w. wprowadzono nawet pewne wczesne formy ochrony bobrów, zakazując prowadzenia prac polowych na jeden rzut kija od bobrowych żeremi. Mimo to, w ciągu wieków populacja bobrów w Polsce zmniejszała się w wyniku nadmiernego odłowu, zarówno legalnego, jak i nielegalnego. W XIX w. nawet specjaliści nie byli pewni, czy na ziemiach polskich żyją jeszcze jakieś bobry.

Działalność budowlana bobrów uchodzi za pożyteczną dla przyrody, ale uciążliwą dla człowieka. Bobrowe tamy poszerzają obszar terenów podmokłych, zwiększają bioróżnorodność okolicy, a żeremia (gniazda bobrów) służyć mogą dla schronienie dla wielu innych zwierząt. Działalność bobrów może jednak przynosić szkody rolnikom, których ziemie są zalewane, a zbiory rozkradane przez łakome zwierzaki.

Jak wygląda bóbr europejski?

Bóbr europejski nie na darmo uchodził dawniej za atrakcyjne zwierze łowne. Osiąga 110 cm długości i wagę ciała do 30 kg. Ma opływowe ciało o chwytnych przednich łapkach i bardzo mocnych łapach tylnych, wyposażonych w błony pławne.

Charakterystyczną cechą bobra jest jego szeroki, spłaszczony ogon (tzw. plusk), pokryty łuską, który służy zwierzęciu do sterowania w wodzie i podpierania się na lądzie.

Nurkowanie ułatwia bobrowi przezroczysta trzecia powieka, a także fałdy skórne, które zamykają mu nos i uszy w czasie zanurzenia w wodzie. Bobry europejskie mają potężne siekacze, służące im do ścinania drzew i budowy drewnianych konstrukcji – tam i gniazd. Siekacze bobra radzą sobie nawet z bukami i grabami, a to dzięki ogromnej silne nacisku zębów – nawet kilku ton na jeden centymetr kwadratowy. Bóbr musi stale używać swych zębów, by je zetrzeć, ponieważ stale rosną.

Ciało bobra pokrywa gęste futro, złożone z warstwy puchowej i wierzchniej, występujące w różnych wariantach kolorystycznych, najczęściej odcieniach brązu, rzadziej jednolicie czarne.

Bóbr europejski: obszar występowania

Współcześnie bóbr europejski zamieszkuje głównie zarośnięte wybrzeża rzek i tereny podmokłe. Spotkać go można nad brzegami Rodanu, Dunaju, a także na dużych obszarach na wschód od Łaby, w tym w całej niemal Polsce i w europejskiej części Rosji, aż po Zachodnią Mongolię. Bóbr europejski żyje tez na Półwyspie Skandynawskim i w Szkocji.

Bóbr europejski: biotop

Bobry żyją na terenach podmokłych, które potrafią powiększać, budując tamy w poprzek nurtu strumienia i rzek.