Wąż Eskulapa - największy wąż występujący w Polsce
Wąż Eskulapa - co to za wąż?
Wąż Eskulapa to budząca szacunek nazwa, która odnosi się do gada o naprawdę dużych rozmiarach z rodziny połozowatych. Eskulap w jego nazwie najprawdopodobniej odnosi się do specyficznej umiejętności zwijania się wokół kijów, podobnie jak na wizerunkach węży owijających się wokół laski Eskulapa (Asklepiosa), który w mitologii jest bogiem sztuki lekarskiej.
Połozowate to pod względem liczby gatunków i ogólnej liczebności największa rodzina wśród węży. To węże z większą ruchliwością kości czaszki i rozchodzącymi się szczękami, co pozwala takiemu gadowi swobodnie nasunąć pysk nawet na większą zdobycz. Jest to możliwe dzięki temu, że obie połówki żuchwy nie są zrośnięte. Głowę wężowatych zwykle okrywają płytkowate tarczki, przy czym ułożenie tarczek głowowych jest na ogół stałe u danego gatunku i jest pomocną cechą identyfikacyjną. W Polsce najmniejszym z rodziny połozowatych jest gniewosz plamisty, a największym właśnie wąż Eskulapa.
Długość węża Eskulapa może przekraczać nawet dwa metry, chociaż największy odnotowany w Polsce okaz miał 161 cm. Masa ciała wynosi od 550 do 700 g, przy czym samce są nieco dłuższe od samic, ale rozróżnienie płci w przypadku tego gatunku nie jest łatwe, ponieważ praktycznie brak jest różnic w morfologii (budowie i ubarwieniu). Wąż Eskulapa na grzbiecie jest oliwkowy lub brązowy, rzadziej ciemnoszary, z jasnym piętnem z każdej strony zaraz za głową, czym przypomina zaskrońca. Na brzuchu ubarwienie jest blado-żółte.
Jego całe ciało wygląda jednocześnie na smukłe i dobrze umięśnione. Głowa jest słabo oddzielona od reszty ciała, nieduża i zarazem wydłużona, z zaokrąglonym pyskiem oraz małymi oczami po bokach, które mają okrągłe źrenice. Łuski u tego węża są gładkie lub tylko ze słabo zaznaczonym kilem, co nadaje mu charakterystyczny połysk. Plamy w ubarwieniu zdarzają się rzadko. Przed wylinką, czyli zrzuceniem skóry, ubarwienie jest płowe i szarawe; nabiera wyrazistości i świeżości dopiero po zakończeniu tego procesu.
Wąż Eskulapa - gdzie występuje?
Wąż Eskulapa to ciepłolubny gad, który występuje w południowej i środkowej Europie. Można go spotkać na Półwyspie Bałkańskim, w Grecji, Włoszech czy Hiszpanii. Może żyć na terenach nizinnych, wyżynnych i górskich, na wysokości dochodzącej do 2000 m n.p.m. Zamieszkuje zarośla, brzegi lasów i pól, preferuje miejsca o silnych nasłonecznieniu, takie jak śródleśne polany, południowe stoki gór i wzniesień oraz suche, porośnięte roślinnością zbocza.
W Polsce występuje na południu kraju w Bieszczadach i górach Sanocko-Turczańskich, kiedyś był również obecny w Beskidzie Sądeckim w okolicach Dunajca. Jego populację szacuje się na jedynie 100 do 200 osobników, w związku z czym jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Najbardziej stabilna populacja występuje w dolinie Sanu w nadleśnictwie Lutowiska i liczy około 80 sztuk. W innych obszarach Bieszczad stwierdzono jedynie pojedyncze występowanie osobników tego gatunku. Często zajmuje tereny opuszczone przez człowieka, takie jak ruiny opuszczonych domów, opuszczone kamieniołomy, resztki podmurówek i piwnic, ale też może przebywać na drzewach, ukryty wśród gałęzi.
Tryb życia węża Eskulapa
To wąż, który prowadzi skryty tryb życia i często ukrywa się w stertach desek, papy, dykty, w stosach gnijącego siana i w pobliżu odpadów z gospodarstw domowych. Jego mała liczebność wiąże się z zanikaniem naturalnych siedlisk spowodowanym głównie przez intensywne zagospodarowanie terenu, które niszczy jego środowisko. Niestety groźni dla tego węża są również turyści, którzy dewastują sztucznie stworzone dla niego stanowiska, nawet te chronione siatką.
Wąż Eskulapa prowadzi dzienny, lądowy lub nadrzewny tryb życia. Znakomicie pływa i wspina się, a największą aktywność wykazuje, kiedy jest ciepło i słonecznie. Jego pokarmem są jaszczurki, małe ptaki i ich jaja oraz pisklęta, małe ssaki w rodzaju myszy i ryjówek, a kiedy zachodzi taka potrzeba, także owady lub bezkręgowce, na przykład dżdżownice.
Wąż Eskulap nie posiada zębów jadowych, w związku z czym po schwytaniu większej ofiary musi się wokół niej owinąć i udusić ją. Trwa to do kilku minut, po czym wąż połyka martwą już ofiarę w całości.
Wąż Eskulapa zapada w sen zimowy na jesieni, najczęściej w październiku. Musi wtedy znaleźć sobie odpowiednią kryjówkę, w której przetrwa nadchodzącą zimę. Najczęściej są to opuszczone przez inne zwierzęta nory lub stare gruzowiska, w których będzie czuł się bezpiecznie. Budzi się na wiosnę, na przełomie marca i kwietnia, a niedługo potem przychodzi czas na jego gody.
Rozmnażanie węża Eskulapa
Wąż Eskulapa jest gadem jajorodnym. Jego gody mogą rozpocząć się już pod koniec kwietnia, choć największa ich intensywność przypada na maj i czerwiec. Między nadpobudliwymi samcami dochodzi wtedy do walk o samicę. Te silniejsze łączą się w pary i mogą kopulować nawet z kilkoma samicami. Zapłodnienie odbywa się wewnętrznie, po czym po kilku tygodniach samica zaczyna składać jaja.
Do tego procesu potrzebne jest jej bezpieczne, ciepłe i wilgotne miejsce. Mogą to być: próchniejące drewno, kępy mchów, sterty trocin i butwiejących liści, a nawet kompostowniki. Złożonych jaj jest od 5 do 20, mają długość od 4 do 6 cm i wagę od 10 do 15 g. Inkubacja trwa około 2 miesiące. W tym czasie białe skorupki jaja brązowieją i pokrywają się plamami. Młode wylęgają się między wrześniem i październikiem. Mierzą od 20 do 30 cm i ważą kilka gramów. Mają bardziej kontrastowe ubarwienie od dorosłych osobników i są już w pełni samodzielne, także dlatego, że ani samica, ani samiec nie sprawują nad nimi opieki. Młode węże często są mylone z zaskrońcami, a dojrzałość płciową osiągają dopiero po czterech latach. Do tego czasu uda się przeżyć jedynie nielicznym, co można wnioskować choćby po ich minimalnej populacji węża Eskulapa w Bieszczadach.
undefinedundefined
