Puszczyk - najczęściej spotykana sowa w Polsce

Puszczyk - co to za ptak?

Pomimo że puszczyk jest najpowszechniejszą sową w Polsce, wcale nie jest łatwo go zaobserwować. Po pierwsze ze względu na to, że prowadzi nocny tryb życia, a po drugie nie pomaga w tym jego wzorzyste ubarwienie, które jest bardzo podobne do kory drzew i stanowi świetny kamuflaż wśród gałęzi i liści. Częściej zatem usłyszymy puszczyka niż go zobaczymy, a jego słynny posępny odgłos - “huuuuu hu” - na długo pozostaje w pamięci i jest dla nas synonimem dźwięku, który wydają sowy.

Puszczyk jest sową średniej wielkości o krępej budowie, która występuje w dwóch barwnych odmianach, szarej i brązowej. Najczęściej jest to kasztanowobrązowe, grubo kreskowane i plamkowate upierzenie, z trzema rzędami białawych pręg na skrzydłach. Szlara, czyli ułożenie piór wokół oczu i dzioba, jest jednobarwna, szara lub brązowa, bardzo słabo prążkowana z obwódką w postaci ciemnobrązowej, cienkiej linii. Dziób jest bladooliwkowy i mocno zakrzywiony, oczy duże z czarnymi tęczówkami. 

Sama głowa jest duża i krągła, nie widać na niej otworów usznych oraz brakuje na jej szczycie charakterystycznych dla innych gatunków sów stojących zbitych piór, które przypominają kształtem uszy. Zarówno pod względem ubarwienia, jak i wielkości, samce niewiele różnią się od samic. Przeciętna długość samca to 41-43 cm, a samicy 43-46 cm, rozpiętość skrzydeł to odpowiednio 90-95 cm i 95-105 cm, a masa ciała 450 g i 550 g. Ogon puszczyka jest krótki, skrzydła szerokie i zaokrąglone, kończyny opierzone po końcówki palców. 

Puszczyk to ptak, który przystosował się do polowania o zmroku oraz nocą i posiada wiele przystosowań ułatwiających nocne łowy. Duże oczy wychwytują każde dostępne źródło światła, są też skierowane do przodu, co ułatwia drapieżnikowi ocenę odległości. Są nieruchome i dlatego, jeśli ptak chce spojrzeć w bok, musi przekręcić głowę, którą może obracać o 270 stopni. Puszczyk, jak inne sowy, ma także niezwykle ostry słuch, pozwalający słyszeć w zakresie 50-21000 Hz. Potrafi z dalekiej odległości usłyszeć pisk myszy czy wywołany przez nią szelest liści na ściółce. Polowanie ułatwia sowie także miękkie upierzenie, które, razem ze strukturą lotek, pozwala na bezszelestny lot.

Puszczyk - gdzie występuje?

Puszczyk zamieszkuje niemal całą Europę wyjąwszy jej północną część - nie ma go w Irlandii, na Islandii, na północy Skandynawii i Rosji. Prowadzi osiadły tryb życia. Występuje również w Północnej Afryce, dokładnie w Maroku, Tunezji i Algierii oraz w Azji Mniejszej i górach Azji Centralnej. Jego izolowane populacje znajdują się między innymi na Tajwanie, w Korei i południowych Chinach.

W Polsce to średnio liczny lęgowy ptak w całym kraju. Najliczniej występuje w Karpatach i na Mazurach, choć spotkać go można w różnych środowiskach, także w dużych miastach jak Wrocław i Warszawa. Warunkiem jego bytowania na danym obszarze jest obecność gęstych drzew, wśród których może ukrywać się za dnia. Gnieździ się w lasach liściastych i mieszanych, parkach, na cmentarzach i w ogrodach. Jeżeli w ogrodzie zachowane jest stare drzewo liściaste, to jest duża szansa, że może zagnieździć się w nim puszczyk. 

Tryb życia puszczyka

Puszczyk jest sową, która prowadzi nocny tryb życia. Czasami możemy wykryć obecność puszczyka w okolicy za dnia, kiedy jest atakowany przez drobne ptaki przy wtórze ich głosów ostrzegawczych. W Polsce to ptak osiadły, który przebywa na swoim terenie przez cały rok, szczególnie jeśli wokół jest wystarczająca obfitość pożywienia. Jeśli takiej nie ma zapewnionej, zdarza się, że może przenieść się na brzegi lasów iglastych lub groble stawów, jeśli tylko znajdzie tam więcej zwierzyny do upolowania. Szykując się do polowania, puszczyk obserwuje lub nasłuchuje otoczenie, po czym po zlokalizowaniu zdobyczy wykonuje krótki lot i chwyta ją szponami. Takie uderzenie może od razu zabić ofiarę, a jeśli nie, puszczyk dokonuje tego za pomocą mocnych uderzeń dziobem. 

Po zabiciu ofiary puszczyk połyka ją w całości razem z włosami, piórami, kośćmi czy chitynowymi pokrywami. Zwykle po 6-7 godzinach po spożyciu posiłku sowa przygotowuje się do wyplucia niestrawionych części. By ułatwić wyplucie, zostają one zrolowane, przy czym twarde części są osłonięte włosami i piórami. Wypluwka po zrzuceniu ma czarny kolor i gromadzi się pod gniazdem lub w miejscu częstego przesiadywania sowy. Kolejną wypluwkę sowa może zrzucić w ciągu najbliższych 24 godzin. Na podstawie ich składu możemy ocenić dietę konkretnego gatunku i osobnika. W odróżnieniu od dorosłych sów, młode są karmione rozdrobnionymi częściami pokarmu.

Na dietę puszczyka składają się najpowszechniejsze zwierzęta na jego terenie. Puszczyk odróżnia się w ten sposób od innych sów, na przykład od płomykówki, która żywi się jedynie gryzoniami. Pod tym względem puszczyk nie jest wybredny i w jego diecie znajdziemy, oprócz różnych gryzoni, także króliki, inne ptaki na przykład gołębie, wróble, kosy i ich pisklęta, owady, płazy, dżdżownice, jaszczurki, ryby i skorupiaki. Być może właśnie z powodu tak zróżnicowanej diety jest najpowszechniejszą sową w Europie.

Rozmnażanie puszczyka

Z rozmnażaniem puszczyka związany jest wydawany przez niego słynny odgłos, który słychać często w czasie godów. Lęgi mogą odbywać się już w lutym, szczególnie na terenie miast, przeważnie jest to jednak marzec. Ciekawe jest jednak to, co dzieje się wcześniej.

Przed nastaniem zimy zaczynają się między puszczami walki o terytorium. Między grudniem a lutym trwają zaloty samca do samicy, przy czym puszczyki tworzą monogamiczne pary. Samiec przynosi samicy pożywienie, stroszy pióra, kołysze się na gałęziach i wydaje różne dźwięki, nie tylko znane nam wszystkim “huuu hu”. 

Gniazdo puszczyka zazwyczaj znajduje się w niewyściełanych dziuplach drzew na wysokości około 10 m, ale równie dobrze w budkach lęgowych, w opuszczonych przez inne ptaki gniazdach, w szczelinach skał, na strychach i w kominach domostw czy w zakamarkach ruin. 

Po zapłodnieniu nadchodzi czas na złożenie jaj. Samica składa od 3 do 5 białawych jaj, jedno co dwa dni. Wysiadywane zaczyna się już po złożeniu pierwszego jaja, co prowadzi do znacznej różnicy wieku między pisklętami w gnieździe. Dlatego, gdy brakuje pożywienia, najstarsze otrzymują większość pokarmu, a młodsze często giną z głodu. Wysiadywanie trwa około 4 tygodnie. 

Po urodzeniu młode puszczyki przebywają w gnieździe kolejne 4 tygodnie. Przez pierwsze dni pokarm dla samicy i młodych dostarcza jeszcze samiec, ale po tygodniu matka sama zaczyna wylatywać po pożywienie. Po miesiącu młode są już opierzone i częściowo zdolne do lotu, jednak częściej wędrują po gałęziach w pobliżu gniazda. Zdarza się, że spadają, ale są na tyle sprytne, że przy pomocy dzioba i szponów potrafią wspiąć się na drzewo. Pozostają pod opieką rodziców nawet trzy miesiące, po których są zdolne do samodzielnego życia. Potrafią wtedy już dobrze latać i wiedzą, jak polować na zwierzynę. Dojrzałość płciową uzyskują w drugim roku i w ten sposób zaczyna się dla nich nowy etap w życiu, który my znamy jedynie z fragmentów, głównie dźwiękowych, wydawanych przez szykującego się do godów puszczyka. 

undefinedundefinedundefinedundefined