Paź królowej - największy z motyli występujących w Polsce

Paź królowej - co to za motyl?

Motyle wraz z ćmami są najbardziej zróżnicowanymi owadami na świecie. Jedną z rodzin motyli są paziowate, uważane powszechnie za jedne z najpiękniejszych owadów w przyrodzie. Są również wyjątkowo duże, rozpiętość ich skrzydeł wynosi nawet do 25 centymetrów. Wiele gatunków paziowatych na tylnych skrzydłach ma wypustki, które wyglądają jak krótki ogon. Prawdopodobnie ze względu na tę cechę u pazia królowej jego angielska nazwa brzmi swallowtail. Natomiast odpowiedź na pytanie, skąd się wzięła polska nazwa tego motyla, nie jest łatwa. 

Być może nawiązuje do różnorodnego ubarwienia, które może kojarzyć się z charakterystycznym, barwnym ubiorem pazia na królewskich dworach. Polska nazwa w wyjątkowy sposób pasuje do tego dużego i zwiewnego motyla, którego ubarwienie bardziej kojarzy się z żółto-czarną togą, którą zakładali członkowie rady uniwersytetu w Cambridge. Łacińska nazwa pazia królowej brzmi Papilio Machaon. Jej pierwszy człon oznacza po prostu motyla, a drugi odnosi się do Machaona, czyli postaci z greckiej mitologii, a konkretnie do jednego z uczestników wyprawy na Troję.

Paź królowej jest jednym z pięciu gatunków paziowatych, które występują w Polsce. Oprócz niego są jeszcze paź żeglarz, niepylak apollo (zagrożony wyginięciem), niepylak mnemozyna i zygzakowiec kokornakowiec, którego ostatni raz zaobserwowano u nas przed 1960 rokiem. Jak widać, cała ta grupa pięknych motyli ma w nazwach elementy nawiązujące do historii lub mitologii, co podkreśla szlachetność ich wyglądu. Wszystkie objęte są ochroną gatunkową.

Paź królowej nie jest tak dużym motylem jak inne, szczególnie tropikalne motyle wśród paziowatych. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi od 6,5 do 10 cm, co i tak robi wrażenie na obserwatorze. Bardzo charakterystyczne jest ubarwienie motyla. Skrzydła mają żółte lub kremowe tło i czarne lub niebieskie wzory. Te wzory to ciemne żyłki i ciemne pasy bliżej krawędzi skrzydła, które po rozłożeniu tworzą symetryczny, barwny układ. Końcówki tylnych skrzydeł zaopatrzone są w charakterystyczne dla paziowatych ogonki. Na tylnych skrzydłach widać także niebiesko cieniowaną przepaskę i małą czerwoną plamę po obu stronach. Od spodu wzór jest podobny, jedynie kolory w porównaniu z wierzchem są wyblakłe. 

Ciało pazia królowej jest smukłe, a czułki zakończone wypustką, czyli tzw. buławką. Na głowie są czarne oczy, które w rzeczywistości są oczami złożonymi, zbudowanymi z wielu mniejszych oczu (omatidiów). Odwłok jest dosyć gruby z czarną kreską na wierzchu i żółtym ubarwieniem od spodu. Wygląd uzupełnia jeszcze podłużna trąbka, którą paź królowej wysuwa w momencie, kiedy spija nektar z kwiatów, oraz pokryte włoskami kończyny, do których przyczepia się pyłek roślin.

Gąsienica pazia królowej też odznacza się zwracającym uwagę ubarwieniem i jest uważana za jedną z najpiękniejszych w przyrodzie. Tło stanowi u niej zielony kolor, który jest poprzecinany czarnymi paskami i rozdzielającymi je pomarańczowymi plamkami.

Paź królowej - gdzie występuje?

Paź królowej to motyl, który kiedyś występował powszechnie i był często widywany w ogrodach, na łąkach i na polach. Do znacznego zmniejszenia się jego populacji przyczyniła się intensyfikacja rolnictwa, która bardzo ograniczyła jego naturalne tereny. Wciąż jednak można go spotkać w całej Europie, a także w Azji, Północnej Afryce i Ameryce Północnej, w której żyje jeden z jego podgatunków. Trzyma się przede wszystkim obszarów o umiarkowanym klimacie, w przeciwieństwie do wielu innych paziowatych, które są motylami obecnymi w strefie tropikalnej. 

W Polsce można go spotkać na terenie całego kraju z wyjątkiem wysokich gór. Preferuje otwarte tereny łąk lub porośnięte trawą wzgórza. Jest też częstym gościem w ogrodach, szczególnie takich, gdzie jest uprawiane są marchew, kminek i koper.

Tryb życia pazia królowej

Paź królowej pod postacią gąsienicy żywi się roślinami z rodziny bylin, głównie koprem, kminkiem, dziką marchwią i pietruszką, ale także gatunkami roślin, o których zazwyczaj słyszymy po raz pierwszy, jak dyptam jesionolistny czy gorysz błotny. Zjada rośliny za pomocą gryzącego aparatu gębowego. W ciągu roku występują dwa pokolenia pazia królowej w tej formie, od maja do czerwca i od sierpnia do września, natomiast obecność  dorosłej formy imago zależy od obszaru występowania. Na północy Europy jest to tylko jedno pokolenie między czerwcem i sierpniem, a bardziej na południu dwa lub nawet trzy pokolenia na terenie Afryki Północnej. W dojrzałej postaci ten dzienny motyl żyje zaledwie kilka tygodni, podczas których głównie spija nektar wielu kwiatowych roślin, ale też je zapyla. Jego żywot kończy się po zapłodnieniu i złożeniu jaj.

Rozmnażanie pazia królowej

Aby doszło do zapłodnienia, pary motyli wabią się nawzajem za pomocą wydalanych feromonów. Okres godowy przypada dla pazia królowej między majem i wrześniem. Jaja składane są na łodygach i liściach roślin, po czym po około 10 dniach wykluwają się z nich larwy w młodej postaci, które z początku żywią się tymi roślinami, na których przyszły na świat. 

Przemiana z gąsienicy w poczwarkę następuje po okresie od 6 do 7 tygodni. Gąsienica z umieszczonych na jej wargach gruczołów przędnych tworzy oprzęd dla formy poczwarki. Co ciekawe, stadium poczwarki pazia królowej może trwać od 2 do nawet 25 tygodni. Wszystko zależy od tego, którym dany paź jest pokoleniem w roku. Jeżeli pierwszym, to zdąży się jeszcze przepoczwarzyć przed zimą. Jeżeli drugim, to w formie poczwarki musi przezimować długie miesiące, aby przeczekać do wiosny. Jeżeli uda mu się do niej dotrwać, na świecie pojawia się kolejny, piękny motyl, który swoim wyglądem i lotem potrafi tak bardzo nas zachwycić. 

undefinedundefinedundefined